از سوزش معده تا ازوفاژیت؛ مراقب مری خود باشید!

ازوفاژیت زمانی که اسید معده به مری حمله می‌نماید

آشنایی با علائم، علل و درمان ازوفاژیت

ازوفاژیت چیست؟ 

ازوفاژیت به التهاب مری اشاره دارد. مری یک لوله عضلانی توخالی است که غذا را از گلو به معده منتقل می‌نماید. عوامل متعددی می‌توانند در ایجاد ازوفاژیت نقش داشته باشند. شایع‌ترین دلیل، بیماری ریفلاکس معده به مری (GERD) است که در آن، اسید معده به مری باز می‌گردد. سایر علل احتمالی عبارتند از: عفونت‌ها، استفاده بعضی داروها و عکس العمل‌های بیش‌ازحد سیستم ایمنی بدن. علائم ازوفاژیت می‌تواند شامل سوزش سر دل، بلعیدن دشوار، سرفه و گلودرد باشد. 

درمان ازوفاژیت بر رفع دلیل زمینه‌ای برای کم شدن التهاب، تسکین علائم و شاید شامل دارو و تغییرات سبک زندگی باشد. در موارد شدید، شاید نیاز به اتساع مری یا جراحی وجود داشته باشد.

ازوفاژیت رفلاکسی ناشی از رفلاکس اسید معده به مری است

انواع ازوفاژیت

ازوفاژیت بر پایه دلیل زمینه‌ای آن به انواع مختلفی تقسیم می‌شود: 

1. ازوفاژیت رفلاکسی (برگشت اسید معده):

شایع‌ترین نوع ازوفاژیت است. زمانی رخ می‌دهد که اسفنکتر تحتانی مری (LES)، حلقه‌ای عضلانی که به طور معمول مانع برگشت اسید معده به مری می‌شود، ضعیف یا شل شده و سبب جریان یافتن محتویات معده به مری می‌گردد. در معرض مکرر قرار گرفتن با اسید معده منجر به التهاب و تحریک مری می‌شود.

2. ازوفاژیت عفونی:

ناشی از عفونت‌های باکتریایی، قارچی یا ویروسی است که مری را ملتهب می‌نماید. افرادی که سیستم ایمنی ضعیف دارند، زیادتر در معرض ابتلا به ازوفاژیت عفونی قرار دارند. 

3. ازوفاژیت ائوزینوفیلیک (EoE):

یک بیماری آلرژیک است که با افزایش سطح ائوزینوفیل‌ها، نوعی گلبول سفید، در مری مشخص می‌شود. EoE در جواب به قرار گرفتن در معرض مواد غذایی یا آلرژن‌های محیطی ایجاد می‌شود. 

4. ازوفاژیت ناشی از دارو:

زمانی اتفاق می‌افتد که بعضی از داروها، مثل داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) یا آنتی‌بیوتیک‌ها، با آب کافی استفاده نشوند و برای زمان طولانی در مری باقی بمانند و منجر به سوزش و التهاب شوند.

5. ازوفاژیت ناشی از پرتودرمانی:

پرتودرمانی قفسه سینه یا گردن که بیشتر برای درمان سرطان استفاده می‌شود، می‌تواند به سلول‌های پوششی مری صدمه برساند و سبب التهاب و ناراحتی شود.

علائم ازوفاژیت می‌تواند بسته به دلیل زمینه‌ای فرد متغیر باشد

علائم ازوفاژیت 

علائم ازوفاژیت می‌تواند بسته به دلیل زمینه‌ای فرد متغیر باشد. علائم شایع ازوفاژیت عبارتند از:

• سوزش سر دل (رفلاکس اسید)

• بلعیدن دشوار

• درد موقع بلعیدن

• تهوع یا استفراغ

• سرفه

• گرفتگی صدا

• گلودرد

علل بروز ازوفاژیت

ازوفاژیت زمانی رخ می‌دهد که پوشش داخلی مری دچار سوزش، التهاب یا تورم شود. عوامل متعددی می‌توانند منجر به ایجاد ازوفاژیت شوند، از جمله:

1. رفلاکس:

در اشخاص مبتلا به بیماری ریفلاکس معده به مری (GERD)، اسید معده به سمت بالا و داخل مری جریان می‌یابد. این اتفاق زمانی می‌افتد که حلقه‌ای از ماهیچه به نام اسفنکتر تحتانی مری (LES) به درستی بسته نشود و محتویات معده به مری نشت نموده و سبب سوزش و التهاب شود.

2. عفونت‌ها:

بعضی وقت ها عفونت‌های قارچی، باکتریایی و ویروسی می‌توانند مری را ملتهب کنند. ویروس هرپس سیمپلکس، عفونت قارچی کاندیدا و عفونت‌های باکتریایی که منجر به ازوفاژیت می‌شوند، در افرادی که سیستم ایمنی ضعیف دارند، مثل اشخاص مبتلا به ایدز/HIV و افرادی که به طراوت پیوند عضو انجام داده‌اند، شایع‌تر است.

3. استفراغ مکرر:

قرار گرفتن مکرر در معرض اسید معده ناشی از استفراغ بیش از حد می‌تواند پوشش مری را تحریک و صدمه برساند.

4. عکس العمل آلرژیک:

بعضی غذاهای محرک یا مواد حساسیت‌زا می‌توانند سبب ایجاد یک عکس العمل آلرژیک / ایمنی بیش فعال شده و منجر به ازوفاژیت ائوزینوفیلیک شوند که یک بیماری مزمن خود ایمنی است.

5. بعضی داروها:

استفاده بعضی داروها (به عنوان مثال، آنتی‌بیوتیک‌ها، مکمل‌های ویتامین C) بدون آب کافی یا دراز کشیدن قبل از اینکه دارو از مری عبور نماید، می‌تواند سبب ازوفاژیت شود.

سایر عواملی که می‌توانند سبب ازوفاژیت شوند عبارتند از:

• بلعیدن مواد شیمیایی مضر، مثل سفید کننده

• صدمه ناشی از پرتودرمانی

استفاده بیش از حد الکل یا قهوه یکی از عوامل خطر ازوفاژیت است

عوامل خطر ازوفاژیت

عوامل متعددی می‌توانند احتمال ابتلا به ازوفاژیت را افزایش دهند، از جمله: 

• سیگار کشیدن

• استفاده بیش از حد الکل یا قهوه

• داشتن سیستم ایمنی ضعیف

• چاقی مفرط

• هیاتال هرنی (وضعیتی که در آن بخشی از معده به سمت بالا و داخل قفسه سینه رانده می‌شود)

• بارداری

• دراز کشیدن پس از غذا خوردن

تشخیص ازوفاژیت

برای تشخیص ازوفاژیت، پزشک سابقه پزشکی شما را بررسی می‌نماید، در مورد علائم شما سؤال می‌پرسد و معاینه فیزیکی انجام می‌دهد. پزشک شاید برای تأیید تشخیص، تعیین دلیل آن و راهنمایی برای تصمیم‌گیری در مورد درمان مناسب، آزمایش‌های تشخیصی تجویز نماید: 

• آندوسکوپی فوقانی: یک لوله انعطاف‌پذیر با دوربین (اندوسکوپ) از راه دهان وارد می گردد تا مری، معده و قسمت فوقانی روده کوچک را معاینه نماید. این روش به پزشک متخصص اجازه می‌دهد تا مری شما را مشاهده نماید و در پی علائم التهاب و تورم باشد.

• بیوپسی: پزشک متخصص شاید در حین آندوسکوپی، نمونه بافت کوچکی از مری بردارد و برای تجزیه و تحلیل زیادتر به آزمایشگاه ارسال نماید.

• بلعیدن باریم: در این روش، شما یک مایع گچی شامل باریم می‌نوشید که مری را می‌پوشاند و مشاهده آن در عکس ها اشعه ایکس را آسان‌تر می‌نماید.

• مانومتری مری: یک لوله نازک از راه بینی وارد شده و از مری عبور داده می‌شود تا عملکرد مری شما را در موقع بلعیدن اندازه‌گیری نماید.

آندوسکوپی یکی از راههای تشخیص ازوفاژیت است

راههای درمان ازوفاژیت

درمان ازوفاژیت با کم شدن التهاب و تسکین علائم به بهبود مری شما کمک می‌نماید. گزینه‌های درمانی برای ازوفاژیت بسته به دلیل آن متفاوت است. رویکردهای رایج درمان ازوفاژیت شامل ایجاد تغییرات در سبک زندگی، استفاده دارو و در بعضی موارد جراحی است.

تغییرات سبک زندگی

بعضی از تغییرات در سبک زندگی و رژیم غذایی شاید به مدیریت و کم شدن علائم ازوفاژیت، به ویژه در موارد ناشی از رفلاکس معده به مری (GERD) یا حساسیت غذایی، کمک نماید. این تغییرات شاید شامل موارد زیر باشد:  

• اجتناب از استفاده غذاها و نوشیدنی‌های محرک (مثل غذاهای تند یا اسیدی، کافئین، الکل)

• خوردن وعده‌های غذایی کوچک‌تر و با دفعات زیادتر

• حفظ وزن سالم

• اجتناب از دراز کشیدن پس از غذا خوردن

• ترک سیگار

داروهای درمان ازوفاژیت 

بسته به دلیل ازوفاژیت، شاید داروهایی تجویز شود. این داروها شاید شامل موارد زیر باشند:  

• مهارکننده‌های پمپ پروتون (PPIs): این داروها تولید اسید معده را کم شدن می‌دهند و می‌توانند ازوفاژیت ناشی از GERD را به طور مؤثر درمان کنند.

• مسدودکننده‌های گیرنده‌های هیستامین 2 (H2 blockers): این داروها نیز تولید اسید معده را کم شدن می‌دهند و شاید به عنوان جایگزین یا همراه با مهارکننده‌های پمپ پروتون (PPIs) استفاده شوند.

• آنتی‌اسیدها: داروهای بدون نسخه مثل تامس (Tums) می‌توانند به خنثی کردن اسید معده و تسکین موقت علائم کمک کنند.

• داروهای ضد قارچ، ضد ویروس یا آنتی‌بیوتیک: شاید برای کمک به رفع عفونت مرتبط با ازوفاژیت عفونی تجویز شوند.

اگر داروی خاصی سبب ازوفاژیت ناشی از دارو شده است، پزشک متخصص در صورت امکان شاید داروی جایگزین یا در پی نسخه مایع آن دارو باشد.

جراحی برای درمان ازوفاژیت 

در موارد ازوفاژیت ناشی از GERD که به سایر درمان‌ها جواب نمی‌دهد، شاید جراحی توصیه شود. روش‌های جراحی برای درمان ازوفاژیت عبارتند از:

• فوندوپلیكاسیون (Fundoplication): در این عمل، جراح قسمت بالایی معده شما را به انتهای مری می‌پیچد تا فشاری ایجاد نماید که به تقویت اسفنکتر تحتانی مری (LES) برای کم شدن رفلاکس اسید کمک نماید.  

• گشاد شدن مری (Esophageal dilation): رفلاکس مزمن اسید معده بعضی وقت ها می‌تواند منجر به ایجاد زخم در مری و تنگ شدن آن شود. در این عمل، جراح نواحی تنگ شده را گشاد نموده و مسطح می‌نماید تا بلعیدن غذا و مایعات آسان‌تر شود. 

با مدیریت سبک زندگی و درمان مناسب ازوفاژیت را کنترل نمایید

راههای پیشگیری از ازوفاژیت 

پیشگیری از ازوفاژیت همیشه ممکن نیست، اما اقدامات پیشگیرانه خاصی می‌تواند خطر ابتلا به این بیماری یا عود مجدد آن را کم شدن دهد: 

√ حفظ وزن سالم

√ اجتناب از خوردن وعده‌های غذایی حجیم و انتخاب وعده‌های غذایی کوچک‌تر و با دفعات زیادتر

√ اجتناب از دراز کشیدن بلافاصله پس از غذا خوردن

√ شناسایی و اجتناب از غذاهای محرکی که علائم رفلاکس اسید را بدتر می‌کنند (مثل غذاهای تند، اسیدی یا سرخ‌کردنی، الکل، کافئین، نوشیدنی‌های گازدار)

√ ترک سیگار

√ استفاده تمام داروها در حالت نشسته یا ایستاده و بلعیدن آن‌ها با آب زیاد

√ برای درمان موارد مکرر رفلاکس اسید (سوزش سر دل) به پزشک مراجعه نمایید.

عوارض ازوفاژیت

عدم درمان ازوفاژیت بعضی وقت ها می‌تواند منجر به عوارض جدی تندرستی شود، مثل:

• تنگی مری (Esophageal stricture): التهاب مزمن و زخم شدن مری می‌تواند منجر به باریک شدن مری شود که سبب مشکل در بلعیدن (دیسفاژی) می‌گردد. 

• مری بارت (Barrett’s esophagus):  بیماری ریفلاکس معده به مری (GERD) مزمن یا ازوفاژیت بعضی وقت ها می‌تواند سبب شود بافت طبیعی مری با بافتی شبیه به پوشش روده‌ها جایگزین شود. مری بارت خطر ابتلا به آدنوكارسینوم مری، نوعی سرطان مری را افزایش می‌دهد. 

• زخم مری (Esophageal ulcers): زخم‌های باز روی پوشش مری می‌توانند به علت التهاب طولانی‌زمان مری یا رفلاکس مزمن اسید معده ایجاد شوند. این زخم‌ها می‌توانند سبب درد قفسه سینه و مشکل در بلعیدن شوند.

زندگی با ازوفاژیت

با درمان مناسب و تغییرات سبک زندگی، اکثر اشخاص مبتلا به ازوفاژیت می‌توانند انتظار بهبودی کامل داشته باشند. زمان بهبودی ازوفاژیت بسته به شدت التهاب و اثربخشی درمان متفاوت است. موارد خفیف ازوفاژیت ناشی از عوامل موقت (مثلاً استفاده دارو یا عفونت) بیشتر می‌توانند طی چند روز تا چند هفته بهبود یابند. موارد شدید یا عودکننده ازوفاژیت معمولاً نیاز به مدیریت بلندمدت دارند و شاید چند هفته طول بکشد تا بهبود یابند.

مهم است برای داشته باشید که ازوفاژیت می‌تواند دوباره عود نماید. تغییرات سبک زندگی (اجتناب از غذاها و داروهای محرک و خوردن وعده‌های غذایی کوچک‌تر و با دفعات زیادتر) و پیروی از برنامه درمانی، خوبترین راه برای کمک به بهبود مری و پیشگیری از عود ازوفاژیت است.

ازوفاژیت بدون درمان می‌تواند منجر به علائم شدیدتر شود

سوالات متداول در خصوص ازوفاژیت

1. درد ناشی از ازوفاژیت چه حسی دارد؟

درد ازوفاژیت می‌تواند به صورت احساس سوزش یا ناراحتی در ناحیه قفسه سینه، که به طور معمول با عنوان سوزش سر دل شناخته می‌شود، بروز نماید. همچنین شاید سبب درد یا مشکل در بلعیدن (دیسفاژی)، احساس گیر کردن غذا در گلو یا دردهای تیز و تیرکشنده در قفسه سینه یا قسمت فوقانی شکم شود.

2. آیا ازوفاژیت به طور کامل خوب می‌شود؟

ازوفاژیت می‌تواند به طور کامل خوب شود، به خصوص اگر ناشی از عوامل موقتی مثل استفاده دارو یا عفونت باشد. با درمان مناسب و تغییرات سبک زندگی، التهاب برطرف شده و به مری اجازه بهبود می‌یابد. در موارد مزمن یا عودکننده ازوفاژیت مرتبط با بیماری‌هایی مثل GERD، مدیریت پیوسته می‌تواند به کنترل علائم و پیشگیری از شعله‌ور شدن بیماری کمک نماید.

3. اگر ازوفاژیت درمان نشود چه اتفاقی می‌افتد؟

ازوفاژیت بدون درمان می‌تواند منجر به علائم شدیدتر و عوارض بالقوه تندرستی شود. التهاب مزمن می‌تواند منجر به تشکیل تنگی مری شود که مری را تنگ نموده و سبب بلعیدن دشوار می‌شود. در بعضی موارد، ازوفاژیت درمان‌نشده همچنین شاید خطر ابتلا به مری بارت را افزایش دهد که می‌تواند به سرطان مری منجر شود.

4. چه نوشیدنی برای ازوفاژیت سودمند است؟

نوشیدنی مناسب برای ازوفاژیت می‌تواند آب خنک ساده باشد، زیرا به هیدراته نگه داشتن گلو و مری کمک می‌نماید. دمنوش‌های گیاهی (به عنوان مثال، بابونه، زنجبیل) در دمای ولرم یا دمای اتاق می‌توانند پوشش ملتهب مری را تسکین داده و به پیشگیری از رفلاکس اسید کمک کنند.

5. چه غذاهایی برای ازوفاژیت مضر هستند؟

غذاهایی که می‌توانند علائم ازوفاژیت را بدتر کنند یا سبب رفلاکس اسید شوند، به عنوان غذاهای محرک شناخته می‌شوند. بعضی از نمونه‌های رایج غذاهای محرک عبارتند از:

غذاهای تند یا چرب ، غذاهای اسیدی مثل مرکبات و گوجه فرنگی ، غذاهای سرخ شده یا چرب ، کافئین و الکل ، شکلات ، نعناع ، سیر و پیاز و غذاهای پر ادویه

6. چه موقع می بایست به پزشک مراجعه نمود؟

در صورت داشتن علائم ازوفاژیت، به خصوص اگر شدید یا پیوسته باشند، می بایست به پزشک مراجعه نمایید. بعضی از علائمی که نیاز به مواظبت پزشکی دارند عبارتند از: مشکل در بلعیدن غذا ، درد قفسه سینه شدید ، استفراغ خونی یا مدفوع سیاه رنگ ، کم شدن وزن غیرقابل توضیح ، 

احساس سوزش سر دل مکرر یا شدید

7. آیا ازوفاژیت قابل سرایت است؟

ازوفاژیت قابل سرایت نیست.

جمع‌بندی

ازوفاژیت التهاب مری است که می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی مثل رفلاکس اسید معده به مری، عفونت، استفاده دارو و سایر موارد باشد. علائم ازوفاژیت می‌تواند شامل سوزش سر دل، درد قفسه سینه، مشکل در بلعیدن و موارد دیگر باشد. درمان ازوفاژیت بسته به دلیل آن متفاوت است، اما شاید شامل داروها، تغییرات سبک زندگی و در بعضی موارد جراحی باشد. در حالی که ازوفاژیت می‌تواند یک بیماری غمگین‌کننده باشد، معمولاً با درمان مناسب قابل درمان است. اگر علائم ازوفاژیت را تجربه می‌نمایید، مهم است که برای تشخیص و برنامه درمانی مناسب به پزشک مراجعه نمایید. با پیروی از درمان و ایجاد تغییرات در سبک زندگی، می‌توانید ازوفاژیت خود را کنترل نمایید و از زندگی عاری از درد لذت ببرید.

به یاد داشته باشید که این اطلاعات فقط برای اهداف آموزشی ارائه شده است و جایگزین مشاوره پزشکی حرفه‌ای نمی‌باشد. همیشه برای بحث در مورد تندرستی خود و هرگونه نگرانی که شاید داشته باشید با پزشک یا سایر ارائه دهندگان مواظبت‌های بهداشتی خود مشورت نمایید.

منبع : بیتوته