علائم، علل، تشخیص و درمان سوء تغذیه معضل کشورهای نیازمند

سوء تغذیه یعنی چه

سوء تغذیه و بیماری های ناشی از سوء تغذیه! 

سوء تغذیه چیست؟

با وجود توسعه در سراسر جهان هنوز هم بسیاری از کشورها درگیر سوء تغذیه، قحطی، کمبود مواد غذایی هستند. 

نبود مواد غذایی جهت سوخت و ساز بدن را سوء تغذیه می گویند، سوء تغذیه قادر هست از راه چاقی، بد خوری یا کم خوری نمود پیدا نماید. بر پایه اطلاعاتی که از سازمان جهانی بهداشت به دست رسیده؛ سوء تغذیه بزرگ ترین عامل مرگ و میر در کودکان و همچنین یکی از مهم ترین عوامل تهدید کننده تندرستی در جهان به شمار می رود. 

پایین بودن کیفیت و ارزش غذایی تغذیه و همچنین قیمت بالای آن ها باعث سوء تغذیه در جوامع نیازمند می گردد، علاوه برای موضوع هنگامی که مادرها شیرده به اندازه کافی شیر نداشته باشند کودکانشان مبتلا به سوء تغذیه می شوند. بیماری هایی از جمله؛ سرخک،  مالاریا، ذات‌الریه، ورم معده و روده و به طور کلی بیماری های عفونی به افزایش نیاز غذایی زمینه ساز این عارضه می شوند. 

گاهی اشخاص گمان می کنند هر فردی که کم غذا می خورد دچار سوء تغذیه می گردد اما می بایست اشاره نمود؛ هم استفاده کم و هم استفاده زیاد مواد غذایی قادر هست باعث بروز سوء تغذیه شود. مثلا اگر فرد در استفاده مواد غذایی تعادل ایجاد نکند، پروتئین برنامه غذایی را به حد مناسب نرساند، زمینه ایجاد سوء تغذیه را فراهم می نماید. اشخاص چاقی که زیادتر از کالری مورد نیاز خود دریافت می کنند نیز دچار سوء تغذیه می شوند.

در صورتی که شخص رژیم غذایی مناسبی نداشته باشد در اثر کمبود بعضی ویتامین ها، احتمال بروز بیماری افزایش می یابد، به عنوان مثال؛ بیماری اسکوروی در اثر کمبود ویتامین C رخ می دهد. البته این بیماری شایع نیست ولی افرادی که مسن هستند، الکل استفاده می کنند، افرادی که در رژیم غذایی خود میوه و سبزیجات تازه استفاده نمی کنند یا کودکانی که در خانواده های نیازمند و قشر ضعیف جامعه به دنیا می آیند با احتمال زیادتری به این مشکل مبتلا می شوند. سوء تغذیه قادر هست بر موقعیت زندگی فرد اثر بگذارد، افرادی که در دوران کودکی به این مشکل دچار بوده اند احتمال زیادتری وجود دارد که نوزادانشان کوچکتر از اندازه‌ی طبیعی باشند. 

گروه های درگیر سوء تغذیه 

کدام گروه ها زیادتر در معرض خطر سوء تغذیه هستند؟

در سطحی جهانی گروه های زیر زیادتر در معرض خطر سوء تغذیه قرار دارند:

• گروه سنی مسن به خصوص کسانی که در بیمارستان بستری شده اند یا برای زمان طولانی تحت مواظبت های پزشکی قرار داشته اند.

• اشخاص منزوی از لحاظ اجتماعی 

• افرادی که جزء قشر ضعیف جامعه هستند یعنی گروه کم درآمد و نیازمند

• اشخاص مبتلا به اختلالات خوردن مثل پر خوری یا کم خوری عصبی

• افرادی که به یک بیماری مبتلا بوده اند و در مرحله بهبودی قرار دارند.

سوء تغذیه و علائم ناشی از آن

علائم سوء تغذیه چیست؟

علائمی که سوء تغذیه در کودکان و بزرگسالان ایجاد می نماید شاید یکسان نباشند. تفاوت سوء تغذیه در این دو گروه تنها در مشکلی است که در رشد کودکان ایجاد می گردد که مسلما در بزرگسالان ایجاد نمی شود.

علائم سوء تغذیه در بزرگسالان و کودکان قادر هست شامل؛ از دست دادن حجم چربی و عضله، کم شدن وزن، گونه‌های تو خالی و گودی چشم، خشکی پوست و مو، خستگی، سختی برای تمرکز، بی‌قراری، شکم باد نموده به علت ادم ناشی از کمبود پروتئین، تاخیر در درمان زخم‌ها و جوش خوردن پوست و حتی افسردگی و اضطراب باشد. موارد ذکر شده در اثر بیماری های ناشی از سوء تغذیه ایجاد می شوند و در دراز زمان قادر هست باعث ایجاد علائم بدتری شود.

سایر علائم سوء تغذیه شامل موارد زیر است:

• کم شدن بافت چربی 

• احتمال افزایش نارسایی تنفسی و مشکلات تنفسی

• خطر عوارض ناشی از عمل جراحی افزایش می یابد

• کم شدن دمای غیرطبیعی بدن یا هیپوترمی

• ضعیف شدن سیستم ایمنی و افزایش خطر عفونت ها با کم شدن تعداد گلبول های سفید

• افزایش احتمال سرماخوردگی

• طولانی شدن زمان بهبود عفونت ها

• کم شدن میل جنسی

• افزایش احتمال مشکلات باروری

• کم شدن بافت عضلانی

• خستگی، بی تفاوتی، کج خلقی

بیماری های ناشی از سوء تغذیه

مشکلات و بیماری های بسیاری قادر هستند در اثر نامتوازن بودن گروه‌های غذایی استفاده شده، زیاد استفاده کردن غذا و کمبود غذا یا هر ۳ مورد آنها رخ دهند. بیماری های ناشی از سوء تغذیه قادر هستند از دوران جنینی به علت کمبود مواد غذایی و ریز مقوی‌ هایی مثل ویتامین‌ ها آغاز شوند و تا بزرگسالی ادامه یابند و علاوه بر تاثیرات منفی که بر سلامت جسمی می گذارد قادر هست بر جایگاه تحصیلی و اجتماعی اثر بگذارند.

بعضی بیماری ها از قبیل سرخک، سینه پهلو و اسهال با سوء تغذیه شدید می شوند، همچنین سوء تغذیه ناشی از کمبود بعضی ریز مقوی ها و یا پروتئین باعث ایجاد مشکلات مختلفی می گردد که در ادامه به بعضی موارد آنها اشاره می نماییم:

• کمبود ویتامین آ قادر هست باعث؛ خشکی چشم، افزایش خط عفونت و شب کوری شود.

• کبود روی قادر هست باعث؛ عدم رشد، تاخیر در بهبود زخم ها، اسهال، ریزش مو از دست رفتن اشتها شود.

• کمبود آهن قادر هست باعث؛ ایجاد مشکل در تنظیم دمای بدن، اختلال معده و نقص عملکرد مغزی شود.

• کمبود ید قادر هست باعث؛ کم شدن تولید هورمونهای تیروئید، مشکلات رشد و تکامل به‌خصوص در کودکان، بزرگ شدن غده‌ی تیروئید (گواتر)

• سوء تغذیه ای که به علت استفاده بیش از حد مواد غذایی رخ می دهد( بعضی بیماری‌های عصبی از جمله پرخوری عصبی و یا پرخوری جهت افرایش وزن) قادر هست باعث ایجاد مشکلات کبدی و حرکتی شود همچنین احتمال ایجاد بیماری‌های قلبی و عروقی و یا دیابت را نیز افزایش می دهد.

راههای تشخیص سوء تغذیه

تشخیص سوء تغذیه چطور صورت می گیرد؟

مهم ترین کلید پیشگیری از عوارض سوء تغذیه، تشخیص سریع آن است. راه های مختلفی وجود دارد که بتوان با استفاده از آن سوء تغذیه بزرگسالان را تشخیص داد، انجمن تغذیه‌ی اِنتِرال و پارِنتِرال بریتانیا روشی برای تشخیص سریع سوء تغذیه معرفی نموده است که MUST

نام دارد و به آن ابزار جهانی غربالگری سوء تغذیه می گویند.

بعضی از آزمایشات لازم جهت تشخیص سوء تغذیه عبارتند از:

• آزمایش خون جهت غربالگری و نظارت عمومی

• آزمایش موادمغذی خاصی مثل؛ ویتامین ها یا آهن

• آزمایش پرآلبومین؛ در سوء تغذیه سطح این نوع پروتئین تحت اثر قرار می گیرد.

• آزمایش آلبومین جهت تشخیص بیماری های کبد و یا کلیه

درمان سوء تغذیه چطور صورت می گیرد؟

اگر یک فرد به طور قطعی به عنوان بیمار مبتلا به سوء تغذیه تشخیص داده شود، یک برنامه درمانی برای او در نظر گرفته می گردد، همچنین این فرد می بایست تحت نظر یک متخصص و پزشک تغذیه قرار بگیرد. درمان این بیماری به عواملی از جمله؛ شدت، علت و وجود بیماری‌های زمینه‌ای بستگی دارد. 

برنامه درمانی شامل موارد زیر است:

• غربالگری و کنترل پیوسته

• برنامه غذایی که شامل مکمل ها باشد.

• در صورت وجود علائم خاصی مثل حالت تهوع می بایست درمان صورت بگیرد

• درمان عفونت های موجود

• کنترل و معاینه موقعیت دهان، دندان و بلعیدن

• پیشنهاد استفاده از ظرف غذای جایگزین

در صورتی که سوء تغذیه فرد در مراحل پیشرفته باشد، احتمالا نیاز به اقدامات زیر دارد:

• بستری شدن در بیمارستان

• آغاز به تدریج استفاده مواد مقوی طی چند روز

• دریافت بعضی مواد مقوی مثل پتاسیم و کلسیم به صورت داخل وریدی

سوء تغذیه و راه های پیشگیری

پیشگیری از سوء تغذیه چطور است؟

برای پیشگیری و درمان سوء تغذیه نیازمند عوامل زمینه داریم، در این راستا سازمان‌های حکومتی، سازمان‌های مستقل و مدارس می بایست مشارکت داشته باشند زیرا آنها نقش مهمی در پیشگیری ایفا می کنند. 

طبق مطالعات یکی از خوبترین راه های پیشگیری از سوء تغذیه توزیع قرص آهن، روی، ید، مکمل های غذایی است از طرفی می بایست به جمعیت‌های در معرض خطر کمبود تغذیه آموزش مناسب داده شود.

استفاده از برنامه های تشویقی که مردم را ترغیب می نماید به غذای سالم روی بیاورند می بایست تقویت شود. در کودکان و بزرگسالانی که معرض خطر کمبود تغذیه هستند می بایست فعالیت های بدنی توصیه شود تا از اضافه وزن و چاقی پیشگیری شود.

استفاده از رژیم غذایی مناسب که دارای مقادیر کافی از کربوهیدرات، پروتئین، چربی‌ها، ویتامین ها، مواد معدنی و آب است قادر هست از سوء تغذیه پیشگیری نماید.

می بایست این نکته را مد نظر داشت درمان سوء تغذیه تا حد بسیاری به موقعیت فرد بستگی دارد، در صورتی که فرد یا اطرافیان او به کمبود مواد مقوی مشکوک هستند، برای آغاز روند درمان می بایست تحت نظارت پزشک قرار بگیرد. پزشک با بررسی علائم احتمال سوء تغذیه را بررسی می نماید و برای درمان عوارض ناشی از آن فرد را به ایجاد تغییر در سبک زندگی اش تشویق می نماید، این تغییرات قادر هستند شامل استفاده از مکمل یا داشتن یک برنامه غذایی مناسب باشند.

منبع : بیتوته