گیاه فاخره یا خاکستر خاردار چیست و چه فوایدی دارد؟

گیاه فاخره مزه دهنده ای تند و تیز با خواص دارویی

خاکستر خاردار: گیاهی با فواید بالقوه برای تندرستی

گیاه فاخره یا خاکستر خاردار (Zanthoxylum) درختی همیشه سبز است که در سراسر جهان رشد می‌نماید. نام آن از خارهای ۱.۲ سانتی‌متری که پوست آن را می‌پوشاند، گرفته شده است. این گونه گیاهی خیلی کاربردی است و برای طیف وسیعی از موارد از جمله طب جایگزین تا آشپزی و حتی هنر بونسای مورد استفاده قرار می‌گیرد.

از آنجایی که بعضی از فرهنگ‌ها به خاصیت تسکین درد دندان و دهان توسط پوست این درخت اعتقاد دارند، بعضی وقت ها از خاکستر خاردار با عنوان «درخت دندان‌درد» یاد می‌شود.

با این حال، شاید برایتان سوال باشد که آیا این اثر توسط آزمایش‌های علمی تأیید شده است و آیا این درخت فواید دیگری هم دارد؟ این نوشته به بررسی فواید، کاربردها و عوارض جانبی خاکستر خاردار می‌پردازد.

گیاه فاخره دارویی سنتی با کاربردهای نوین

گیاه فاخره چیست؟

جنس گیاه‌شناسی Zanthoxylum شامل بیش از ۲۰۰ گونه گیاه فاخره است که بسیاری از آن‌ها برای مصارف دارویی استفاده می‌شوند. به طور معمول، از پوست این گیاه برای آماده کردن‌ی دم‌نوش، ضماد و پودر استفاده می‌شود. با این حال، توت‌های فاخره نیز قابل استفاده بوده و علاوه بر خاصیت دارویی، به علت عطر و مزه خاصی که دارند به عنوان ادویه نیز به کار می‌روند.

در واقع، تصور عموم بر این است که فلفل سچوآن مربوط به خانواده فلفل است، اما این ادویه چینی از توت یا دانه‌های گیاه فاخره آماده کردن می‌شود. از دید دارویی، گیاه فاخره برای درمان بیماری‌های مختلفی به کار رفته است، از جمله :

• دندان درد

• مالاریا

• بیماری خواب

• زخم و معده

• عفونت‌های قارچی

• سرماخوردگی و سرفه

با این حال، لازم به ذکر است که تحقیقات فعلی همه این موارد استفاده را تایید نمی‌کنند.

گیاه فاخره برای درمان دندان درد و سایر دردهای دهان

فواید بالقوه‌ی گیاه فاخره برای تندرستی

گیاه فاخره به علت داشتن آلکالوئیدها، فلاونوئیدها و سایر ترکیبات گیاهی، گیاهی خیلی پرخاصیت است. بیش از ۱۴۰ ترکیب از جنس Zanthoxylum جدا شده است. بسیاری از این ترکیبات به عنوان آنتی‌اکسیدان عمل می‌کنند و با رادیکال‌های آزاد که مولکول‌های ناپایداری هستند و می‌توانند منجر به بیماری‌های مختلف شوند، مبارزه نموده و از بدن شما محافظت می‌کنند. تحقیقات فعلی نشان می‌دهد که این درخت شاید در واقع چندین فایده‌ی تندرستی داشته باشد.

گیاه فاخره شاید به تسکین درد و التهاب کمک نماید

از دید دارویی، گیاه فاخره به طور ویژه برای درمان دندان درد و سایر دردهای دهان شناخته شده است. تحقیقات نشان می‌دهد که این گیاه شاید با سرکوب درد ناشی از التهاب، اثر ضد درد داشته باشد.

در یک مطالعه‌ی ۷ روزه به موش‌هایی که دچار التهاب پنجه بودند، تزریق‌هایی شامل عصاره Zanthoxylum به میزان ۴۵.۵ میلی‌گرم به ازای هر پوند (۱۰۰ میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم) وزن بدن داده شد. در این موش‌ها، کم شدن تورم و التهاب در پنجه و همچنین تعداد خیلی کمتر گلبول‌های سفید خون مشاهده شد. این یافته‌ها نشان می‌دهد که بدن موش‌ها دیگر برای مقابله با درد به اندازه‌ی قبل فعالیت نمی‌نمود.

مطالعات آزمایشگاهی حاکی از آن است که گیاه فاخره با مهار تولید اکسید نیتریک، مولکولی که بعضی وقت ها بدن آن را بیش از حد تولید می‌نماید، با التهاب مبارزه می‌نماید. تولید بیش از حد اکسید نیتریک شاید منجر به التهاب شود.

به طور ویژه، این مکمل شاید به شرایطی مثل آرتروز کمک نماید. این بیماری التهابی اشخاص بسیاری را تحت اثر قرار می‌دهد و می‌تواند منجر به صدمه غضروف و استخوان شود.

یک مطالعه‌ی جوندگان نشان داد که عصاره Zanthoxylum به طور قابل توجهی نشانگرهای درد و التهاب مرتبط با آرتروز را کم شدن می‌دهد. با این حال، برای تایید این تاثیرات، تحقیقات زیادتری روی انسان‌ها مورد نیاز است.

گیاه فاخره شاید به مشکلات گوارشی کمک نماید

گیاه فاخره شاید به درمان چندین مشکل گوارشی از جمله اسهال، گاستریت و زخم معده کمک نماید. مطالعه‌ای روی موش‌ها نشان داد که عصاره پوست و میوه Zanthoxylum به طور قابل توجهی شدت و دفعات اسهال را کم شدن می‌دهد.

در مطالعه‌ی دیگری، به موش‌های مبتلا به گاستریت مزمن (التهاب پوشش معده) عصاره ساقه و ریشه گیاه فاخره داده شد که هر دو با بهبود حرکت های گوارشی به درمان این بیماری کمک نمودند. علاوه بر این، این عصاره‌ها به طور مؤثری با زخم معده در موش‌ها مبارزه نمودند.

برای داشته باشید که تحقیقات کافی روی انسان انجام نشده است.

گیاه فاخره شاید خاصیت ضد باکتری و ضد قارچی داشته باشد

گیاه فاخره شاید دارای چندین اثر ضد باکتری و ضد قارچی باشد. در یک مطالعه آزمایشگاهی، مشخص شد که روغن‌های ضروری Zanthoxylum هفت سویه میکروبی را مهار می‌کنند. محققان نتیجه گرفتند که این عصاره‌ها دارای خواص ضد میکروبی قوی در برابر بعضی عوامل بیماری‌زا و ارگانیسم‌هایی هستند که سبب فساد مواد غذایی می‌شوند.

مطالعه‌ی آزمایشگاهی دیگری نشان داد که قسمت‌های مختلف درخت، از جمله برگ، میوه، ساقه و پوست، در برابر ۱۱ گونه قارچ از جمله کاندیدا آلبیکانس و آسپرژیلوس فومگاتوس خاصیت ضد قارچی دارند با این حال عصاره میوه و برگ موثرتر بودند. در حالی که این نتایج از استفاده سنتی گیاه فاخره برای درمان چندین عفونت پشتیبانی می‌نماید، تحقیقات زیادتری برای تایید نهایی این خواص مورد نیاز است.

گیاه فاخره را به روش‌های مختلفی می‌توان استفاده نمود

چطور گیاه فاخره را استفاده کنیم؟

گیاه فاخره را به روش‌های مختلفی می‌توان استفاده نمود. ساده‌ترین روش جویدن پوست آن است که بیشتر در فروشگاه‌های ویژه یا به صورت آنلاین به فروش می‌رسد. به‌عنوان گزینه‌ی دیگر، می‌توانید با جوشاندن ۱ تا ۲ قاشق چای‌خوری پوست خرد شده در یک فنجان (۲۴۰ میلی‌لیتر) آب به زمان ۵ تا ۱۰ دقیقه، یک دمنوش آماده کردن نمایید.

همچنین می‌توانید مکمل‌ها و پودرهای گیاه فاخره را پیدا نمایید. به‌طور ویژه، از پودر آن علاوه بر آماده کردن‌ی دمنوش یا تنتور، می‌توان برای ساخت ضماد نیز استفاده نمود که به صورت خارجی برای درمان زخم‌ها، بریدگی‌ها و زخم معده قابل استفاده است.

علاوه بر این، تنتور و عصاره‌های گیاه فاخره از همه‌ی توت‌ها و پوست درخت آماده کردن می‌شود.

برای داشته باشید که هیچ دستورالعمل خاصی برای میزان استفاده خوراکی این مکمل وجود ندارد. بر این اساس، نباید از دوز توصیه‌شده روی برچسب محصولی که انتخاب می‌نمایید، تجاوز نمایید.

گیاه فاخره هدیه ای از طبیعت برای تندرستی انسان

عوارض جانبی احتمالی گیاه فاخره

استفاده گیاه فاخره در مقادیر متوسط بعید است که عوارض جانبی ایجاد نماید.

اگرچه تحقیقات روی موش‌ها نشان می‌دهد که دوزهای خیلی بالا می‌تواند منجر به اسهال، خواب‌آلودگی، آریتمی (نامنظمی ضربان قلب)، مشکلات عصبی-عضلانی و حتی مرگ شود، اما برای تجربه چنین عوارض جانبی، تقریباً به ۳۰۰۰% افزایش استفاده نسبت به دوزهای مورد استفاده در مطالعات نیاز است.

بر این اساس، محققان به این نتیجه رسیده‌اند که عصاره‌های گونه‌های Zanthoxyloide که معمولاً برای آماده کردن‌ی مکمل‌ها استفاده می‌شوند، نسبتاً بی‌خطر هستند. با این حال، برای بررسی عوارض بلندمدت، تحقیقات زیادتری مورد نیاز است.

چه کسانی می بایست از استفاده گیاه فاخره اجتناب کنند؟

در حالی که استفاده بعضی قسمت‌های گیاه فاخره به طور گسترده ایمن در نظر گرفته می‌شود، بعضی اشخاص شاید بخواهند از آن اجتناب کنند.

کودکان و زنان باردار یا شیرده به علت کمبود اطلاعات ایمنی یا دستورالعمل‌های استفاده، نباید از آن استفاده کنند.

علاوه بر این، گیاه فاخره شاید دفع مدفوع و هضم را تحریک نماید. در حالی که بسیاری از اشخاص شاید از این تاثیرات بهره‌مند شوند، اشخاص مبتلا به مشکلات گوارشی می بایست احتیاط کنند یا ابتدا با پزشک مشورت نمایند.

شرایطی که شاید با استفاده گیاه فاخره تشدید یا تحت اثر منفی قرار گیرند عبارتند از: بیماری التهابی روده (IBD)، سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS)، بیماری کرون و کولیت اولسراتیو (UC).

گیاه فاخره دارای خواص سودمند متعددی برای تندرستی است

سوالات متداول در خصوص گیاه فاخره

1. گیاه فاخره چه نام‌های دیگری دارد؟

فلفل ژاپنی ، فلفل سچوان ، پوست خاردار ، Zanthoxylum americanum ، خاکستر خاردار ، 

Zanthoxylum clava-herculis

2. گیاه فاخره چه طعمی دارد؟

مزه گیاه فاخره تند، مرکباتی و کمی خنک است. مزه آن شبیه به فلفل سچوان است، اما کمی تندتر و گس‌تر است.

3. آیا گیاه فاخره برای تندرستی سودمند است؟

بله، گیاه فاخره دارای خواص سودمند متعددی برای تندرستی است، از جمله: ضد درد ، ضد التهاب ، ضد باکتری ، ضد قارچ ، کمک به هضم غذا و تقویت سیستم ایمنی بدن

4. چه عوارضی جانبی برای گیاه فاخره وجود دارد؟

استفاده گیاه فاخره در حد اعتدال بعید است که عوارض جانبی ایجاد نماید. با این حال، استفاده بیش از حد آن شاید منجر به اسهال، خواب‌آلودگی، آریتمی (نامنظمی ضربان قلب) و مشکلات عصبی-عضلانی شود.

5. چه کسانی می بایست از استفاده گیاه فاخره اجتناب کنند؟

کودکان ، زنان باردار یا شیرده و اشخاص مبتلا به مشکلات گوارشی

6. چطور می‌توان از گیاه فاخره استفاده نمود؟

می‌توان از گیاه فاخره به روش‌های مختلفی از جمله موارد زیر استفاده نمود: جویدن پوست گیاه ، دم کردن چای با پوست یا برگ گیاه ، استفاده از پودر گیاه به عنوان چاشنی و استفاده مکمل‌های گیاه فاخره

7. خوبترین روش استفاده گیاه فاخره کدام است؟

خوبترین روش استفاده گیاه فاخره به نیازها و ترجیحات شما بستگی دارد. اگر در پی تسکین درد یا التهاب هستید، می‌توانید از مکمل‌های گیاه فاخره استفاده نمایید. اگر در پی مزه و مزه گیاه فاخره هستید، می‌توانید از آن به عنوان چاشنی در غذاها استفاده نمایید.

8. گیاه فاخره را از کجا می‌توان آماده کردن نمود؟

می‌توان گیاه فاخره را از فروشگاه‌های مواد غذایی آسیایی، فروشگاه‌های گیاهان دارویی و به صورت آنلاین آماده کردن نمود.

9. موقع خرید گیاه فاخره به چه نکاتی می بایست توجه نمود؟

گیاه فاخره را از یک منبع معتبر خریداری نمایید.

مطمئن شوید که گیاه فاخره تازه و عاری از هرگونه آلودگی باشد.

قبل از استفاده گیاه فاخره با یک پزشک متخصص مواظبت‌های بهداشتی مشورت نمایید.

نتیجه‌گیری

پوست و توت‌های گیاه فاخره زمان‌هاست که به عنوان داروهای طبیعی مورد استفاده قرار می‌گیرند. تحقیقات علمی امروزی چندین مورد از این کاربردهای سنتی را تایید می‌نماید، از جمله کمک به درمان مشکلات گوارشی مثل اسهال و همچنین تسکین درد و التهاب.

شما می‌توانید مکمل‌های گیاه فاخره را به اشکال مختلف، از جمله پوست کامل، پودر پوست، قرص و عصاره‌های مایع پیدا نمایید.

اگر علاقه‌مند به افزودن گیاه فاخره به برنامه‌ی روتین خود هستید، خوبتر است قبل از استفاده با یک پزشک متخصص مواظبت‌های بهداشتی مشورت نمایید تا در مورد موارد استفاده احتمالی و عوارض آن صحبت نمایید.

منبع : بیتوته