چه عواملی سبب کودک آزاری می شوند

امروزه کودک آزاری فقط به معنای تعرض به حریم کودک و هتک حرمت او نیست

 ستایش، آنیتا، اهورا، بنیتا، کیمیا و… نام کودکانی است که به علت آزارها و صدمه های وارده و بی حرمتی هایی که به آنها شد، از دست رفتند و داغشان برای همیشه نه تنها بر دل خانواده، بلکه بر دل ملتی نشست. زیادتر مردم با خانواده این کودکان همراه شدند و به آنها دلداری دادند، غافل از اینکه بسیاری از آنها خود در خانه کودکی دارند که شاید به علت رفتارهای نامناسب و خشن، او را مورد آزار قرار داده باشند.

امروزه کودک آزاری فقط به معنای تعرض به حریم کودک و هتک حرمت او نیست، بلکه این مساله ابعاد گسترده تری دارد که بسیاری از ما نسبت به آنها بی توجه ایم. سوءرفتار در گذشته فقط به معنای کودک آزاری بود، اما امروزه به 4 بخش عمده تقسیم می گردد که بخش اول آن آزار جسمانی شامل کتک زدن یا هرگونه صدمه جسمانی، بخش دوم آزارهای روانی مثل تهدید، مقایسه کودک با همسالان، تحقیر کردن کودک با عناوین مختلف، صدا زدن کودک با نام های نامناسب و…، بخش سوم آزارها و صدمه های جنسی و تعرض به کودک و بالاخره بخش چهارم شامل غفلت از کودک است که خود انواع مختلفی دارد.
 
غفلت از کودکان هم، نوعی کودک آزاری است
 غفلت قادر هست جسمانی، عاطفی، آموزشی و عدم نظارت باشد. به عنوان مثال گروهی از کودکان، بچه های «کلید به دست» نام دارند. والدین این کودکان زیادتر ساعات روز را سر کار هستند و فرزندان شان پس از مدرسه با کلید خود در منزل شان را باز می کنند و چند ساعتی در خانه تنها می مثل و هیچ نظارتی روی آنها نیست تا والدین شان از راه برسند. این مساله سبب می گردد کودکان دچار صدمه های فراوانی شوند.
 
غفلت های دندان پزشکی و پزشکی در مورد مسائل جسمی کودک و پیگیری نکردن بیماری ها و مشکلات و قرار دادن آنها در معرض خشونت و بهره کشی از کودکان نیز بخش های دیگری از سوءرفتار با کودکان است که از جمله آنها میتوان به کودکان کار و کودکان سرباز که در بعضی کشورها دیده می شوند، اشاره نمود. جالب است بدانید آنچه که جدیدا به حوزه سوء رفتار با کودکان اضافه شده «خشونت آنلاین» نسبت به کودکان است که عمدتا به علت دسترسی راحت آنها به فضاهای مجازی ایجاد می گردد.

آمارها چه می گویند؟
 آمارهای متعددی در خصوص سوءرفتار نسبت به کودکان در سراسر جهان وجود دارد. به عنوان مثال در انگلستان و در سال 2016 میلادی بیش از 60 هزار مورد کودک آزاری به ثبت رسیده است. در ایران آمارهای مختلفی برای کودک آزاری عنوان می گردد، اما شاید معتبرترین آنها آمارهایی باشد که رییس اورژانس اجتماعی اعلام می نماید. به گفته دکتر حسن اسدبیگی، مواردی که کودک پدر و مادر معتاد دارد یا مادر در دوران بارداری اعتیاد داشته با کودکانی که عمدا یا سهوا از مواد مخدر استفاده نموده و دچار مسمومیت شده اند، همه نوعی  کودک آزاری محسوب می شوند.
 
بر این پایه، در سال 1395، هزار و 189 کودک و نوجوان زیر 18 سال با استفاده مواد مخدر دچار مسمومیت شده و به بیمارستان ها و مراکز درمانی ارجاع داده شده اند که 639 نفر آنها نوزادانی بوده اند که مادر معتاد آنها را به دنیا آورده است. این آمار در 6 ماهه اول سال 1396، 642 مورد بوده است. علاوه بر اینها، کل موارد کودک آزاری که اورژانس اجتماعی در سال 1395 در مراکز مداخله در بحران به صورت حضوری یا تلفنی به آنها رسیدگی نموده، 2 هزار و 758 مورد و در 6 ماه اول سال 1396، هزار و 193مورد بوده است. همچنین خودروهای سیار اورژانس اجتماعی که با روان شناس و مددکار اجتماعی در محل حضور پیدا می کنند، در سال 1395، به حدود 10 هزار مورد و در 6 ماه اول سال 1396، به بیش از 5 هزار و 600 مورد کودک آزاری رسیدگی نموده اند.
 
توجه داشته باشید اینها آمارهایی هستند که اورژانس اجتماعی از آنها مطلع شده و مداخله نموده است. حال خود در مورد آمار واقعی کودک آزاری در کل کشور قضاوت نمایید. همچنین در منبع های پزشکی قانونی آمده است، 15 درصد کودکانی که با صدمه های به اورژانس ها ارجاع داده می شوند دچار سوءرفتار شده اند. بیشتر این کودکان چهره های یخ زده دارند، نگاهشان رو به پایین است، یا اضطراب دارند و افسرده اند یا رفتارهای پرخاشگرانه نشان می دهند. ضمن اینکه از دید بهداشتی موقعیت مناسبی ندارند و سن تقویمی آنها با سن ظاهری شان هماهنگ نیست.

 غفلت از کودکان قادر هست جسمانی، عاطفی، آموزشی و عدم نظارت باشد

بسیاری از کودک آزاری ها برای جامعه عادی شده است
دکتر الهام شیرازی می گوید: «سوءرفتار با کودکان ابعاد خیلی وسیع و پراکنده ای دارد. بر این اساس هیچ گاه نمی توان یک عامل را به تنهایی برای این مشکل در نظر گرفت. عواملی مثل شرایط اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی جامعه، تربیت و توانمندی های والدین از لحاظ ویژگی های سلامت جسمی و روانی، ویژگی های جسمی و روانی خود کودک، محیط های آموزشی مثل مهد کودک ها و مدارس، نگاه رسانه ها و روش آموزش دادن آنها به جامعه و… همه و همه کنار هم برآیندی ایجاد می کنند که قادر هستند به رفتارهای سوء با کودک منتهی شوند.

بر این اساس همه این جنبه ها می بایست بررسی شوند. البته سوءرفتارهای شدید با کودکان که متاسفانه منجر به فوت آنها می گردد، شیوع بالایی ندارند، در حالی که سوء رفتارهای خیلی ساده تر نسبت به کودکان همه روزه در زیادتر خانواده ها در حال تکرار هستند و به تدریج اثرهای سوء خود را بر کودک می گذارند، اما خیلی برای جامعه حساسیت برانگیز نیستند و حتی شاید عادی هم جلوه کنند.

درواقع، زمانی که کودک آزاری های جسمانی، هیجانی و روانی شدت می گیرند و از آستانه ای بالاتر می روند، همه اشخاص نسبت به آن حساس می شوند، در حالی که شاید موارد شایعی هم نباشند، اما موارد خفیف تر و متوسط تر کودک آزاری های فیزیکی، هیجانی، غفلت از کودک و… هر روز در حال اتفاق افتادن هستند و در بسیاری موارد حتی عادی شده اند و مردم فکر می کنند مساله خاصی نیست، در حالی که هست و هیچ کدام از این سوء رفتارها در آموزه های فرهنگی و مذهبی ما پسندیده نیستن.»

چه عواملی سبب کودک آزاری می شوند
ایشان است بعضی عوامل کودک آزاری به خود کودک مربوط است. وی می افزاید: «بعضی از کودکان شاید از لحاظ سرشتی خیلی بیش فعال، عصبی مزاج، ناسازگار با محیط، دارای هیجان های غلیان دار و… باشند. این ویژگی ها به صورت ژنتیکی و سرشتی در بعضی کودکان وجود دارد.
 
اگر والدین آنقدر قدرت نداشته باشند که بتوانند فرزندان شان را با این شرایط مدیریت کنند، طبعا با آنها دچار اختلافات و تضادهایی می شوند که در آخر به کودک آزاری منجر خواهدشد. خوشبختانه در بسیاری مواقع این شرایط قابل درمان هستند و میتوان کاری نمود که این ویژگی ها متعادل، بیش فعالی درمان غلیان های هیجانی کنترل شوند و اختلافات بین والد و فرزند تا حد بسیاری حل شود.
 
بعضی کودکان هم به جز بیش فعالی دچار ناتوانی های ذهنی، جسمی و تکاملی هستند و شناخت و برداشت شان از محیط اطراف به اندازه کودکان همسن و سال شان نیست یا کودک درجاتی از اوتیسم دارد و ضروری است از او مواظبت های زیادتری شود. اگر والدین نسبت به این ضعف ها آگاه نباشند و ندانند فرزندشان ضعف ذهنی دارد یا هوش و توانایی اش نسبت به همسالانش پایین است، توقع دارند عملکرد فرزندشان مثل کودکان نمی تواند این گونه رفتار نماید، مورد سوءرفتار قرار می گیرد.

بسیاری اوقات والدینی را می بینیم که انتظارات بیجایی از فرزندشان دارند و می خواهند فرزند خردسال شان کارهایی را انجام بدهد که اصلا توانمندی اجرای آنها متناسب سن او نیست و دائم کودک را با سایر کودکان بزرگ تر مقایسه می کنند. همه این مسائل سبب می گردد والدین به علت آگاه نبودن نسبت به شیوه های فرزندپروری به کودک خود فشار بسیاری بیاورند، رفتارهای تکرارشونده نامناسب کودک را تحمل نکنند و عکس العمل شدیدی نشان بدهند که در آخر به کودک آزاری منتهی می گردد.

بخشی از علل کودک آزاری ها را هم می بایست در والدین و بزرگ ترها جست و جو نمود. والدین هم شاید دچار ناتوانی های جسمی، ذهنی و شناختی باشند یا از دید سطح تحصیلات، میزان آموزش هایی که گرفته اند، اطلاعاتی که در مورد فرزندپروری دارند و… ضعیف باشند یا از دید روان پزشکی از مشکلات اضطرابی، افسردگی ، مشکلات خلقی و… رنج ببرند.

نتایج تحقیقات نشان می دهد یک سوم والدین کودک آزار از لحاظ هوشی توانایی پایینی دارند. طبعا هنگامی والدی خود درگیر مسائل و مشکلات فراوانی باشد، تاب و تحمل کمتری دارد و هنگامی آستانه تحملش پایین می آید، نسبت به رفتارهایی که می توانسته عکس العمل  مناسبی داشته باشد، عکس العمل های شدید و خشنی نشان می دهد.

بسیاری از این والدین پس از رفتار خشونت آمیز با فرزندان شان خود را سرزنش و ملامت می کنند و از رفتاری که با آنها داشته اند غمگین و پشیمان می شوند، اما باز همان زمان هم نمی دانند چطور می بایست ناراحتی و پشیمانی خود را مدیریت کنند. در نتیجه شاید عکس العمل های خیلی افراطی و محبت های بی دلیلی به کودک ابراز کنند تا خشونت و نارضایتی شان را جبران نموده باشند که در این صورت هم باز برنامه تربیتی خود را خراب خواهندکرد.»

بعضی عوامل کودک آزاری به خود کودک مربوط است

نقش رسانه ها در کم شدن کودک آزاری ها جدی است
دکتر شیرازی، نقش رسانه ها را در کم شدن کودک آزاری ها تاثیرگذار می داند و ادامه می دهد: «رسانه ها قادر هستند به خانواده ها آموزش بدهند که از هر کودکی، در هر سنی چه توانمندی هایی میتوان توقع داشت یا در چه شرایطی خوبتر است والدین همراه کودکان شان به مراکز بهداشت روان مراجعه کنند.

والدین می بایست بدانند بسیاری از مشکلات کودکان با ارزیابی هایی که روی آنها انجام می گیرد، قابل تشخیص و درمان است و میتوان با مداخله های درمانی و روان شناسی، بسیاری از مشکلات آنها را حل نمود. بر این اساس خانواده ها نباید از مراجعه به مراکز بهداشت روان هراس داشته باشند. خوشبختانه امروزه در زیادتر شهرهای کشورمان دانشگاه های علوم پزشکی دایر هستند که بیشتر آنها مراکز روان شناسی و روان پزشکی دارند. زیادتر این مرکز هم به صورت مجانی یا با بهای خیلی پایین خدمات علمی و روان پزشکی ارائه می دهند.

پس هر جا در رفتارها یا توانایی های فرزندتان مشکلی مشاهده کردید، و نتوانستید آن را مدیریت نمایید، به جای پرخاش کردن به کودک و سوءرفتار با او به مرکز بهداشت روان مراجعه نمایید و مشاوره بگیرید. بیشتر کودکانی که مورد سوءرفتار قرار می گیرند، مشکلاتی دارند که قابل حل است.»

منبع: هفته نامه سلامت

منبع : بیتوته