بررسی انواع دلبستگی در کودکان و تاثیرات آن بر شخصیت کودکان در بزرگسالی

به پیوند عاطفی عمیق بین والد با کودک دلبستگی گفته می گردد

انواع سبک های دلبستگی کودکان

دلبستگی کودکان چیست؟

به پیوند عاطفی عمیق بین والد یا مراقب اولیه با خود کودک دلبستگی گفته می گردد. دلبستگی انواع گوناگونی دارد و نوع و کیفیت آن اثر اساسی بر روی شخصیت و تکامل کودک دارد. 

کیفیت ارتباط مادر یا مراقب با کودک روش تعامل او را با جهان پیرامونش مشخص می نماید. هنگامی که دلبستگی کودک به درستی صورت بگیرد کودک میتواند به دنیا و آدمها اعتماد نماید و فکر می نماید دنیا جای خوبی است. اما اگر این ارتباط به درستی شکل نگیرد، دید کودک نسبت به دنیا و اطرافش عوض می گردد و دچار بدبینی می گردد و تصور می نماید که جهان محل نا امنی هست.

هر فاصله ای که در ارتباط بین مادر و کودک ایجاد شود میتواند اثری منفی بر شخصیت کودک داشته باشد و به دلبستگی نا ایمن منجر شود که قادر هست در بزرگسالی به اختلالات مرضی منجر شود. 

ون واگنر از روانشناسان مطرح معتقد است که اختلال افسردگی، اختلالات اضطرابی، نافرمانی مقابله ای و … در اشخاص مختلف ریشه در نوع دلبستگی، غفلت و صدمه های دوران کودکی دارد.  

جان بالبی برای نخستین بار مفهوم دلبستگی و یا پیوند عاطفی را در علم روانشناسی مطرح نمود. بالبی معتقد بود که دلبستگی از نیازهای غریزی و بیولوژیک همه انسان هاست ولی ظرفیت و توانایی ما در رفع این نیاز مشترک با یکدیگر متفاوت است و به همین علت است که هریک از ما روابط عاطفی و دلبستگی های خود را به گونه ای متفاوت مدیریت میکنیم. 

بالبی بخش مهمی از این تفاوت را به روش‌ی بزرگ شدن انسان‌ها و نوع دلبستگی در کودکان نسبت می‌داد.

احساس دلبستگی کودکان به والدین از چه سنی آغاز می گردد؟

دلبستگی در کودکان از 6 ماهگی و با رفتارهایی مثل لبخند زدن، گریه کردن، جهت یابی چشمی، دنبال کردن، تقلید کردن، چسبیدن، دست زدن موقع حرکت به سمت مادر و … نشان داده می گردد. 

انواع دلبستگی کودکان

دلبستگی در کودکان انواع مختلفی دارد

دلبستگی در کودکان انواع مختلفی دارد و توسط روانشناسان به شیوه های مختلفی دسته بندی شده است ولی به طور کلی دلبستگی در کودکان را میتوان به دسته های زیر تقسیم بندی نمود:

1. دلبستگی ایمن:

دلبستگی ایمن خوبترین سبک دلبستگی است. در این نوع از دلبستگی در کودکان همانطور که از اسم آن مشخص است کودک هنگامی که نزد مادر یا مراقب خود هست، احساس امنیت و اطمینان خاطر می نماید و به بازی و فعالیت می پردازد. این دسته از کودکان موقع دوری از مادر بی قراری و گریه میکنند و زمانی که مجدد به نزد مادر خود می روند او را طلب می کنند و پس از زمان کوتاهی گریه شان متوقف می گردد.  

دلبستگی ایمن چطور ایجاد می گردد؟

این نوع دلبستگی در کودکان هنگامی که مادر یا مراقب به نیازهای کودک به موقع و به درستی جواب دهند، ایجاد می گردد. و این جواب به نیاز در زمانهایی که مثلا کودک احساس گرسنگی می نماید و یا نیاز به در آغوش گرفته شدن دارد پررنگ تر می گردد. این دلبستگی در کودکان باعث ایجاد احساس امنیت در آنها می گردد و در بزرگشالی به عزت نفس آنها کمک می نماید. 

دلبستگی ایمن چه تاثیری بر روی آینده کودکان دارد؟

اشخاص دارای دلبستگی ایمن مثبت و واقع بین هستند و به آسانی با دیگران ارتباط برقرار میکنند و بیشتر از روابط خود احساس رضایت دارند.

دلبستگی ایمن در کودکان سبب می گردد که آنها در آینده نسبت به دیگران متعهدتر باشند و روابط طولانی مدت تری داشته باشند. 

این دسته از افرد دارای هوش هیجانی یا EQ بالایی هستند و به درستی می‌توانند هیجان‌های خود را شناسایی و مدیریت کنند و همین ویژگی سبب موفقیت زیادتر آنها در زندگی می گردد. 

همچنین این گونه از اشخاص قدرت تصمیم گیری و حل مسئله بالایی دارند و با مسائل و مشکلات به صورت اثربخش مقابله میکنند . 

دلبستگی ایمن در کودکان سبب ایجاد امنیت و مثبت اندیشی می گردد

2. دلبستگی نا ایمن اجتنابی:

از نشانه های دلبستگی نا ایمن اجتنابی این است که کودک تمایلی به ارتباط با مادر یا مراقب خود ندارد و در برابر اشخاص غریبه مضطرب نمی شود. کودکان مبتلا به دلبستگی ناایمن اجتنابی هنگامی که مادر او را ترک می نماید کودک آشفته نمی شود و اعتراض کمتری می نماید و حضور مادر را نادیده می گیرد. در این نوع از دلبستگی اگر مادر کودک را برای مدتی تنها بگذارد و برگردد کودک از مادرش استقبال نمیکند و تمایلی به برقراری ارتباط ندارد. 

به نظر می رسد که کودکان دارای دلبستگی ناایمن اجتنابی در عواطفشان نسبت به مادر بی تفاوتند ولی این امر ظاهری ست. 

دلبستگی ناایمن اجتنابی چه زمانی ایجاد می گردد؟

این نوع دلبستگی در کودکان زمانی ایجاد می گردد که یا مادر زمان طولانی در کنار کودک نیست و یا به او بی توجه است و به نیازهای او جواب نمی دهد. 

دلبستگی نا ایمن اجتنابی چه تاثیری بر روی آینده کودکان دارد؟

کودکان دارای این نوع دلبستگی به ظاهر مستقل و خود کفا هستند ولی در بزرگسالی از روابط اجتماعی با  دیگران اجتناب می کنند و از ارتباط صمیمانه با دیگران می ترسند. گاهی نیز این گونه اشخاص به علت ترس از طرد شدن با وابستگی شدید به دیگران از اضطراب خود می کاهند. 

این گونه دلبستگی در کودکان سبب می گردد که آنها در بزرگسالی نتوانند به دیگران اعتماد کنند و شکاک و بدبین شوند همچنین این گونه اشخاص برای تحقق خواسته خود در مواجهه با دیگران به زورگویی و پرخاشگری متوسل می شوند.

جالب تر آنکه چنین فردی در روابط جدی تر  به اشخاص مشکوک علاقه می شوند تا اثبات کنند که دنیا جای امنی نیست.

دلبستگی ناایمن در کودکان سبب ایجاد بی اعتمادی می گردد

3. دلبستگی مقاوم یا دوسوگرا

در این نوع از دلبستگی در کودکان، کودک به علت ترس از جدایی در محیط های ناآشنا مرتب به مادر یا مراقب خود می چسبد و ترجیح میدهد در نزدیکی مادرش باشد تا اینکه از محیط اطرافش لذت ببرد و یا به کشف محیط اطرافش بپردازد. این گونه کودکان حتی بعد از برگشت مادر یا مراقب خود رفتارهای پرخاشگرانه از خود نشان می دهند و گریه و بی قراری میکنند و به آسانی هم نمیتوان آنها را ساکت نمود.

دلبستگی مقاوم چطور ایجاد می گردد؟

زمانیکه مادر در برقراری پیوند عاطفی با فرزندش رفتاری غیر ثابت دارد و از طرفی در محبت کردن به صورت اقراطی عمل می نماید ولی با کوچکترین خطایی نیز به شدت عصبانی می گردد، کودک دچار سردرگمی و تعارض می گردد و به دلبستگی ناایمن دوسوگرا یا مقاوم دچار می گردد. 

همچنین اگر مادر یا مراقب موقع رفتن از خانه یا دور شدن از کودک به او اطمینان خاطر ندهند که دوباره بازخواهم گشت و هیچگاه تو را تنها نخواهم گذاشت، این نوع دلبستگی در کودکان ایجاد می گردد. 

دلبستگی مقاوم یا دوسوگرا چه تاثیری بر روی آینده کودکان دارد؟

این نوع دلبستگی در کودکان سبب می گردد که او همان الگوی متضاد و دوسوگرایی مادرش را با دیگر اشخاص اجرا نماید. 

این گونه کودکان در آینده یا از ارتباط داشتن با دیگران هراس دارند و کمتر تمایل دارند در فضاهای نا آشنا و در کنار اشخاص غریبه، حاضر شوند یا به طور افراطی به دیگران وابسته می شوند و همییشه ترس از دست دادن عشق و محبت دیگران را دارند. 

همچنین کودکان دارای دلبستگی مقاوم همیشه احساس نگرانی و غمگینی دارند و خود را فردی طرد شده یا دوست نداشتنی، می‌پندارند.

مهدکودک‌ها تأثیر مثبتی بر بهبود سبک‌های دلبستگی کودکان به والدین داشتند

4. دلبستگی ناایمن آشفته

کودکانی که دارای دلبستگی ناایمن آشفته هستند رفتارهایی پر از تضاد و تناقض دارند. این کودکان شاید یکبار به مادر خود بچسبند و از آغوش او تکان نخورند و گاهی نیز در مقابل در آغوش گرفتنش مقاومت نماید. 

میتوان بیان کرد که این نوع دلبستگی در کودکان مجموعه ای از ویژگی های دلبستگی اجتنابی و دوسوگرا دارند. دلبستگی آشفته معمولا در کودکانی که یکی از والدین خود را از دست داده اند و یا مورد تعرض جسمی یا جنسی قرار گرفته اند زیادتر مشاهده می گردد. 

دلبستگی ناایمن آشفته چه زمانی ایجاد می گردد؟

این نوع دلبستگی در کودکان هنگامی رخ می دهد که نیازهای کودک نادیده گرفته شود و در جواب های مادر به رفتارهای دلبستگی ترس وجود دارد، فرد دچار سبک دلبستگی ناایمن آشفته می‌شود.

دلبستگی ناایمن آشفته چه تاثیری بر آینده کودک دارد؟ 

کودکان مبتلا به این نوع دلبستگی رفتار باثبات و واحدی ندارند و رفتار آن ها بین عشق و نفرت در تضاد است. مشکلات رفتاری و هیجانی خیلی شدید نیز در این کودکان مشاهده می گردد.

جالب است بدانید که میزان رضایت در زندگی زناشویی در این نوع دلبستگی کمتر است ولی میزان طلاق در 4 سال اول زندگی در این گونه اشخاص کمتر است. 

اثر مهدکودک در موقعیت دلبستگی کودکان

نتایج نشان داده است که مهدکودک‌ها تأثیر مثبتی بر شکل‌گیری و بهبود سبک‌های دلبستگی کودکان به والدین داشتند. کودکان مهدکودکی در مقایسه با کودکان غیرمهدکودکی از لحاظ سبک‌های دلبستگی در موقعیت بهتری قرار دارند.

پس میتوان نتیجه گرفت که میزان در دسترس بودن والدین یا مراقبان و میزان پاسخگو بودن آنها به نیازهای کودکان در شکل گیری سبک های دلبستگی کودکان نقش مهم و اساسی را دارد. 

منبع : بیتوته