بازدید از کلیسای مریم مقدس، یک تجربه مذهبی و هنری در تهران

معرفی کلیسای مریم مقدس تهران

گنجینه ای از هنر و تاریخ در کلیسای مریم مقدس تهران 

کلیسای مریم مقدس تهران ( به انگلیسی : St Marry Armenian Church ) یکی از بناهای تاریخی تهران است که در سال 1324 خورشیدی و 1945 میلادی با هزینه شخصی رومان عیسی یان بنا شد. 

این کلیسا نخستین کلیسا جامع ارامنه در تهران به شمار می رود و تنها کلیسا جامع بین سالهای 1945 – 1970 میلادی در تهران بوده است. 

کلیسای مریم مقدسدر سال 1381 خورشیدی با شماره 7237 به ثبت ملی رسیده است. 

نشانی کلیسای مریم مقدس

کلیسای مریم مقدس تهران کجاست؟

این کلیسا در خیابان جمهوری اسلامی ، خیابان میرزا کوچک خان جنگلی قرار دارد. 

نزدیک ترین ایستگاه مترو به این کلیسا ، ایستگاه فردوسی است که حدود 1 کیلومتر با کلیسا فاصله دارد. 

همچنین میتوانید با استفاده از اتوبوس تندرو خط شماره چهار BRT خودتان را به میدان جمهوری برسانید و از میدان جمهوری سوار اتوبوس میدان بهارستان شوید و در ایستگاه قبل از تقاطع فردوسی پیاده شوید. 

نشانی : تهران – خیابان جمهوری اسلامی ، خیابان میرزا کوچک خان  جنگلی

معرفی کلیسای مریم مقدس تهران

قدمت این کلیسا به دوره پهلوی برمیگردد. معمار کلیسا ، نیکلای مارکف بوده است ، در این مکان اشخاص سرشناس ارمنی از جمله یپرم داوید داویدیان معروف به یپرمخا ن، سردار مشروطیت و هوهانس خان ماسحیان دفن شده است. 

نقاشی های کلیسای مریم مقدس تهران

تاریخچه کلیسای مریم مقدس

پس از پایان جنگ جهانی اول در سال های 1300 – 1310 خورشیدی ، مهاجرت روستاییان به شهرها به خصوص تهران افزایش پیدا نمود.ارمنیان ایران هم در این دو دهه ( دهه 20 – 30 قرن بیستم میلادی ) با مهاجرت به تهران ، مجله های جدید ارمنی نشین از جملمه محله حسن آباد را ایجاد نمودند. 

از آنجا که در این محله کلیسایی وجود نداشت ، ارمنیان برای انجام فرایض دینی به کلیسای گئورگ مقدس  در بازارچه قوام الدوله در میدان وحدت کنونی می رفتند.

ارمنیان این محله با اجازه خلیفه گری اصفهان که در آن دوره مسئولیت امور مذهبی و احوال ارمنیان تهران را برعهده داشت در سالن مدرسه هایکازیان ، واقع در خیابان میرزا کوچک خان فعلی ، کلیسایی موقت ساختند ولی با افزایش جمعیت محله به علت جا به جایی ارمنیان ساکن دروازه قزوین و شاه عبدالعظیم به محله حسن آباد ، نیاز به بنیان گذاری کلیسا در این محله احساس شد. 

تاریخچه کلیسای مریم مقدس تهران

به علت افزایش جمعیت ارمنیان تهران، دیگر خلیقه گری اصفهان قادر به رسیدگی امور ارمنیان تهران نبود و تصمیم گرفته شد کلیسایی جامع در محله حسن آباد بنا شود تا جوابگوی نیاز اهالی باشد و خلیفه گری ارمنیان تهران در آن مستقر شود. 

در28 فروردین 1346 مصادف با 17 آوریل 1937 ، جلسه ای با حضور معماران ارمنی برای طراحی کلیسا برگزار شد و قرار شد آقای نیکولای لائوری طرح کلیسا را آماده نماید.

شماری از خیران ارمنی تهران هزینه ساخت کلیسا را متقبل شدند ولی پس از مدتی همه به جز یک نفر انصراف دارند بر این اساس نیکلای لائوری مجبور شد با در نظر گرفتن بودجه جدید طرح کلیسایی با ابعاد کوچکتر را آماده کردن نمایید. 

بودجه جدید 60 هزار تومان بود که با اضافه شدن آقای رومان عیسی یان به 100 هزار تومان رسید. نیکولای لائوری در سال 1939 فوت نمود و ساخت بنای کلیسا به دست نیکلای مارکف ، معمار روسی با اصالت گرجی که تحصیلاتش را در دانشگاه های تفلیس و سن پترزبورگ گذرانده بود و در ساله ای جنگ جهانی اول به ابران مهاجرت نموده بود ، انجام شد. 

مهندس مسئول ساخت کلیسا هم وازگن نیکوغوسیان بود. 

کلنگ آغاز ساخت کلیسا در 17 آوریل 1938 به دست کشیش هوانس هاجیان و رومان عیسی سان بر زمین زده شد. 

کلیسای مریم مقدس تهران

بر پایه سنت 1000 ساله کلیسا سازی در بین ارمنیان ، می بایست قبل از آغاز بنای کلیسا 16 عدد لوح با نام قدیسان به درست 16 فرد معتقد حمل و در مکان های معین در پی های کلیسا قرار داده می شد. 

ولی از آنجا که درخواست کنندگان برای لوح ها بیش از این تعداد بود و امکان انتخاب برای کشیشان وجود نداشت به تعداد کلیه مراجعه کنندگان لوح آماده کردن شد و 16 عدد از آنها در مکان های ویژه خود و مابقی در پی های سردر غربی ، بازوهای شمالی و جنوبی کلیسا قرار داده شد. 

این مراسم در 23 اکتبر 1938 میلادی با حضور ارمنیان تهران ، نماینده خلیفه گری اصفهان ، کشیش های کلیساهای تهران  و 31 ساقدوش با الواح برگزار گردید. 

پس از انجام مراسم مذهبی به وسیله نرسس ملیک تانگیان ، اسقف اعظم خلیفه گری ارمنیان آذربایجان ، لوح ها در محل های معین قرار گرفتند و ساخت بنای کلیسا به صورت رسمی آغاز شد. 

با وجود مشکلات جنگ جهانی دوم و اشغال ایران به دست متفقین ، کار ساخت کلیسا در 29 ژوئیه 1945 میلادی خاتمه پیدا نمود. 

سبک معماری کلیسای مریم مقدس تهران

سبک معماری کلیسای مریم مقدس

پلان کلیسا از خارج و داخل به شکل صلیب است. 

محراب کلیسا 3 پنجره دارد ودر دو طرف محراب ، اطاق هایی کوچک به صورت قرینه قرار گرفته اند که در آن ها به نمازخانه اصلی باز می گردد. 

بنای کلیسا دارای نبدی کوچک بر بالای مرکز نمازخانه با نورگیرهای متعدد است. 

در غرب بنا ، گنبد دومی قارر دارد که ناقوسخانه کلیسا است. 

کلیسا دارای 3 ورودی است. در اصلی در سمت غربی کلیسا و مقابل محراب قرار دارد و دارای یک سردر بزرگ با دو ستون است. 

پس از عبور از این سردر و ورود به بنا در دو طرف اطاقک های کوچکی به صورت قرینه قرار گرفته اند که این قسمت از بنا را به صورت راهرویی در اورده اند. 

در بالای آن بالکنی زیر ناقوس خانه برای استقرار گروه کر کلیسا بنا شده است. 

روی دیوارهای سه طرف کلیسا نورگیرهای متعدد قرار دارد . 

روی دیوارهای شرقی ، شمالی و جنوب کلیسا فرورفتگی های سراسری از بالای دیوار تا سطح صفه به شکل سه گوش تعبیه شده است.

در قسمت بالایی این سه گوش ها حجاری به شکل نیم دایره قرار دارد که اقتباسی از معماری قرون وسطی در ارمنستان است و سبب شده سایه روشنی زیبا روی دیوارهای خارجی بنا دیده شود. 

در بالای سردر اصلی ، سنگ نوشته ای در ارتباط با بنای کلیسا و نام سازنده آن نصب شده است. در محوطه کلیسا ، مقبره دو شخصیت نامی هوانس ماسحیان و یپرم خان قرار گرفته است. 

موزه کلیسای مریم مقدس تهران

موزه کلیسای مریم مقدس تهران

در ساختمان مجاور کلیسا موزه ای در سال 2008 میلادی به دست جاثلیق اعظم آهسته یکم افتتاح شد. 

این موزه شامل عکس ها و نقشه های کلیساها و دیرهای ارمنی ایران ، لوازم مورد استفاده در مراسم کلیسا ، کتاب های خطی با محتوای دینی ، لباس های سنتی زنان ارمنی و مدارک و لوازم شخصی اسقف اعظم آرداک مانوکیان می گردد. 

گزیده ای از اثرهای هنرمندان ارمنی ایران هم در کلیسا نگهداشتن می گردد. 

نمای بیرونی کلیسای مریم مقدس تهران

زمان بازدید از کلیسای مریم مقدس تهران 

امکان بازدید از کلیسای مریم مقدس تهران در روزهایی که مراسم مذهبی در آن اجرا نمی شود ، به صورت گروهی با وجور و هماهنگی وجود دارد. 

منبع : بیتوته