هیپوتونی کودکان (تونوس عضلانی ضعیف):علائم، علل و درمان

بیماری هیپوتونی در نوزادان

هیپوتونی یا تونوس عضلانی پایین: عضلات شل و ضعیف در کودک

هیپوتونی عضلانی چیست؟

هیپوتونی یک اصطلاح پزشکی است که در آن کشش و کشیدگی عضلات کم شدن پیدا می نماید، آنچه ارزش دارد این است که می بایست تفاوت کشش عضلات و قدرت عضلات متوجه باشیم. گاهی شاید عضلات قدرت خوبی داشته باشند اما کشش مناسبی نداشته باشند.

قدرت عضله یکی از خصوصیات فیزیکی آن محسوب می گردد، این در حالی است که کشش عضله در زمان استراحت به میزان کشیدگی آن اشاره دارد. کشش به طور عمده توسط عصب کنترل می گردد و از کنترل ارادی ما خارج است، در عین حال ما قادر هستیم قدرت عضله را تا حد بسیاری به شکل ارادی تنظیم و اصلاح کنیم. 

تاثیراتی که هیپوتونی عضله بر کودک باقی می گذارد به عوامل مختلفی از جمله؛ علت ایجاد آن، رشد کودک و… بستگی دارد. می بایست اشاره نمود این اختلال درمان پزشکی خاصی ندارد و درمان کلی برای کودکانی که به هیپوتونی مبتلا هستند ورزش درمانی یا کار درمانی است. 

عضلات همواره مقداری از کشش و سفتی خود را حفظ می کنند که به عنوان مقاومت در برابر حرکت حس می گردد. در بیماری هیپوتونی با از دست دادن این تونیسیته عوارضی برای فرد رخ می دهد مثلا؛ فرد برای اینکه جایگاه خود را موقع نشستن یا ایستادن حفظ نماید می بایست به عضلات پشت و گردن خود تکیه نماید. می بایست توجه نمود تونوس عضلات در زمان خواب کم شدن می یابد، بر این اساس شاید هنگامی که در حالت نشسته به خواب رفتید؛ با خم شدن سر به سمت جلو از خواب بیدار شوید.

نباید ضعف عضلانی را با هیپوتونی عضلات یکسان دانست، این دو مسئله با یکدیگر متفاوت هستند، درست است که استفاده از عضله ای که درگیر هیپوتونی می گردد مشکل است، اما این موضوع با ضعف عضلانی متفاوت است و گاهی شاید فردی که به هیپوتونی مبتلا است؛ ضعف عضلانی را نیز تجربه نماید.

تشخیص هیپوتونی عضلات در سنین پایین یا در موقع تولد صورت می گیرد البته گاهی شاید در سنین بالاتر نیز تشخیص داده شود. در این صورت عضلات کودک کاملا شل و سست هستند و شاید مشاهده شود؛ هنگامی که کودک در حالت ریلکس است حرکت دادن دست و پای او به شکلی غیر طبیعی است این در حالی است که به طور طبیعی هنگامی که کودک را از زیر بغلش بلند نمایید می بایست او را محکم بگیرید و بالا ببرید.

از علائم های دیگر کودک مبتلا به این عارضه میتوان به احساس شل و آویخته بودن عضلات اشاره نمود؛ به گونه ای که اگر بخواهید کودک را حرکت دهید مقاومتی کمتر از آنچه می بایست باشد مشاهده می نمایید.

نشانه های هیپوتونی در کودکان

علائم و نشانه های هیپوتونی چیست؟

نشانه هایی که این بیماری از خود نشان می دهد بسته به دلیلی که از آن ناشی می شوند، متفاوت، گسترده و متنوع هستند. هر کودکی شاید علائم ناشی از این بیماری را به شکلی متفاوت از دیگری تجربه نماید، اما از شایع ترین نشانه های مرتبط با آن میتوان به موراد زیر اشاره نمود:

• کم شدن تونوسیته عضلانی

• نرم و خمیری به نظر رسیدن عضلات

• توانایی کنترل ضعیف یا به طور کلی فقدان آن در هدایت و کنترل عضلات گردن؛ در نتیجه این ناتوانی کودک نمی تواند سر خود را نگه دارد و افتادن آن به جلو، عقب یا پهلو ها

• مشکلات در مکیدن، جویدن، بلعیدن به دلیل کم شدن تونیسیته عضلات

• انعطاف پذیری غیر طبیعی و بیش از حد در مفاصل

• عدم توانایی در حفظ کردن تعادل

• عدم هماهنگی حرکت های

• داشتن تنفس سطحی

• آهسته و ضعیف بودن گریه کودک

علاوه بر موارد فوق، در این بیماری هنگامی که کودک در حالت استراحت است دست ها و پاهایش شکل طبیعی ندارند، یعنی به جای اینکه از آرنج و زانو خم شوند، از پهلو به پایین به صورت آویزان و شل قرار گرفته اند. نکته ی دیگری که در کودکان مبتلا یه این بیماری قابل توجه این است که؛ آنها معمولا به نقاط عطف رشدی مهم و حرکت کردن مثل؛ نشستن بدون پشتیبانی، غلت زدن، راه رفتن، نگه داشتن سر بدون حمایت والدین و… خیلی دیر دست پیدا می کنند یا به طور کلی آنها را انجام نمی دهند.

علل بروز هیپوتونی در کودکان

دلایل ایجاد هیپوتونی کودکان چیست؟

هیپوتونی قادر هست در اثر مشکل در سیستم عصبی یا عضلانی رخ دهد، گاهی نیز ناشی از یک صدمه اختلال ارثی یا بیماری ایجاد می گردد البته شاید علت آن هیچ وقت شناسایی نشود. در صورتی که نوزاد با این بیماری متولد شود به دلیل جداگانه ای وابسته نیست، در هیپوتونی مادرزادی خوش خیم از راه ورزش، گفتار درمانی، کار درمانی و… میتوان به کشش عضلات کمک نمود. شاید کودکانی که به هیپوتونی خوش خیم مادر زادی مبتلا هستند به تاخیر در رشد یا ناتوانی در یادگیری نیز مبتلا باشند، این معلولیت شاید در دوران کودکی ادامه پیدا نماید. 

هیپوتونی قادر هست در اثر عواملی باشد که در سیستم عصبی مرکزی یا عضلات اثر می گذارند؛ این عوامل شامل موارد زیر می باشند:

• صدمه مغزی که منجر به کمبود یا فقدان اکسیژن در زمان تولد نوزاد رخ می دهد.

• دستروفی عضلات

• فلج مغزی

در بسیاری از مواردی که ذکر شد، بیماری مزمن نیازمند مواظبت و درمان های طولانی زمان است.

همچنین ضعف عضلانی شاید در اثر عوامل ژنتیکی زیر رخ دهند، که این موارد عبارتند از:

• سندروم پرادر ویلی

• سندروم تای ساکس

• ترایزومی ۱۳

• سندروم داون

کودکانی که به سندرم داون یا سندرم پرایدر ویلی مبتلا هستند در زیادتر موارد درمان خواهند شد. می بایست اشاره نمود؛ کودکانی که به بیماری تای ساکس و ترایزومی مبتلا هستند زندگی کوتاهی دارند. عفونت های بوتولیسم که منجر به هیپوتونی می شوند، به ندرت رخ می دهد، با این وجود پس از بهبودی هیپوتونی از بین خواهند رفت.

تشخیص هیپوتونی کودکان به چه صورت است؟

همانطور که اشاره کردیم بیماری های زیاد قادر هستند زمینه ساز هیپوتونی شوند، بر این اساس تشخیص قطعی این بیماری برای کودکان شاید اندکی طولانی شود، اما به طور کلی مراحل و روش های تشخیصی شامل موارد زیر خواهند بود:

• بررسی و مطالعه سابقه بیماری، پزشکی و خانوادگی

• مطالعه و بررسی سابقه مشکلات، بیماری ها در طول بارداری و زایمان

• ارزیابی و بررسی مهارت های حسی، مهارت های حرکتی، تعادل، موقعیت روانی، رفلکس های کودک هماهنگی بین بخش های مختلف بدن

• ام آر آی و سی تی اسکن از مغز

• آزمایش خون

• الکترو میو گرافی EMG یا نوار عصب و ماهیچه که جهت سنجیدن مقدار عملکرد اعصاب و ماهیچه ها است.

• الکتروانسفالوگرام EEG که همان نوار مغزی جهت اندازه گیری فعالی های الکتریکی مربوط به مغز است.

• بیوپسی از ماهیچه و بررسی آن در زیر میکروسکوپ

• کنترل و بررسی های ژنتیکی از قبیل گرفتن کاریوتیپ 

این موضوع که کدام روش تشخیصی برای شناسایی علائم و قطعیت این بیماری استفاده می گردد بستگی به موقعیت کودک و صلاح دید پزشک معالج دارد، بر این اساس والدین می بایست در این موضوع به تیم پزشکی اطمینان کنند.

راههای درمان هیپوتونی در کودکان

هیپوتونی کودکان چطور درمان می گردد؟

• صبر داشته باشید: کودکانی که به هیپوتونی مبتلا می شوند معمولا به محرک ها جواب فوری نمی دهند، پزشک و مراقبان کودک دوست دارند به چیزی که کودک توانایی انجام آن را دارد یا فعالیت های دیگر تمرکز کنند. در این راستا صبر داشتن خیلی ارزش دارد، با گذاشتن زمان مناسب کودک قادر هست در زمینه های متعدد به هدف مورد نظرش برسد.

• از توالی ها رشد پیروی نمایید: کودکانی که به هیپوتونی مبتلا می شوند برای عکس العمل به محرک مقاومت نشان می دهند. آنچه ارزش دارد این است که؛ به کودک اجازه دهید مراحل رشدی را بگذراند و بدون توجه به سنی که دارد این روند را طی نماید.

• اصلاح هم ترازی: می بایست در تمام مراحل تکامل رشد حمایت درست و هماهنگ داشته باشید.

اگر کودک نشسته است، قبل از آغاز فعالیت اطمینان حاصل نمایید که لگن در جایگاه مناسب قرار دارد. اگر ایستاده ، اطمینان حاصل نمایید که پاها به درستی تراز شده و وزن بطور مساوی روی دو پا قرار دارد که به عضلات عملکردی و پیشگیری از عوارض وارده کمک می نماید. 

• مرحله ای کردن فعالیت ها: وحشت زده کردن کودکان با حرکت های ناگهانی کار درستی نیست. از هل دادن و کشیدن کودک اجتناب نمایید. اجازه دهید کودک آماده شود تا بتواند با حداکثر توان به نتیجه مطلوب برسد.

• کم شدن حمایت در طول زمان: به مرور زمان و با پیشرفت کودک می بایست مقدار مواظبت خود را کم شدن دهید و آن را کنترل نمایید. در موقع مواظبت های موضعی می بایست از پشت، کمر و شانه ها مواظبت نمایید و به این راه آغاز فعالیت کودک را تقویت نمایید. توجه داشته باشید در ادامه روند درمانی می بایست کودک احساس استقلال نماید بر این اساس او را از دور کنترل نمایید.

درمان هیپوتونی بسته به شرایط و علت ایجاد هیپوتونی می‌تواند متفاوت است نکته های زیر در رابطه با درمان این بیماری ذکر شده اند:

• هیپوتونی که ناشی از تولد زود رس است با بزرگ شدن کودک بهبود می یابد، در این صورت با کاردرمانی و فیزیوتراپی میتوان مشکل را حل نمود.

• نوزادانی که به میاستنی گراویس دچار هستند به شتاب خوب می شوند اما به پشتیبانی تخصصی و فیزیوتراپی نیاز دارند.

منبع : بیتوته