[ad_1]
گنبد سلطانیه به عنوان شاهکاری از معماری دوره اسلامی، به عنوان بلندترین گنبد آجری جهان در فهرست میراث جهانی به ثبت رسیدهاست.
این بنا آرامگاهی مربوط به الجایتو، حاکم مغول در قرن ششم هجری قمری است که آن را وسط دشتی زیبا،شبیه دشتهای مغولستان بنا نمودهاست.
گنبد سلطانیه بین سالهای ۷۰۲ یا ۷۰۳ تا ۷۱۲ هجری قمری ساخته شدهاست. این بنا به دستور الجایتو یا هما سلطان محمد خدابنده ساخته شد و خواجه رشیدالدین فضلالله همدانی در ساخت آن نظارت داشت.
گنبد سلطانیه در حدود ۳۰۰ کیلومتری تهران و در شهر سلطانیه، در نزدیکی زنجان واقع شده و از دور در میان دشتی سرسبز چونان نگینی آبی میدرخشد.
زمانی که ساخت این بنا آغاز شد، الجایتو هنوز مسلمان نشده بود، اما سالهای آخرین ساخت گنبد سلطانیه او بعد از مشرف شدن به زیارت حضرت علی (ع) و فرزندش امام حسین (ع) مذهب شیعه را پذیرفت و قصد نمود تا قبر حضرت علی (ع) را از نجف به سلطانیه بیاورد. پس گنبد سلطانیه را به امام اول شیعیان اختصاص داد.
اما دیری نپایید که عالمان شیعه در آن زمان، او را با مخالفتهای خود از انجام اینکار منصرف نمودند و این شد که ساخت گنبد سلطانیه دوباره به ایده اولیه خود، یعنی آرامگاه الجایتو برگشت.
سلطانیه پایتخت مغولان در زمان الجایتو یا همان سلطان محمد خدابنده بود. پیش از آن شهری به این نام وجود نداشت و بر پایه آنچه که در نوشتههای آشوری دیده میشود، حدود سده هشتم قبل از میلاد، اقوام ساکاراتیها در دشت سلطانیه ساکن شدند. همچنین در زمان فرمانروایی مادها، اریباد خوانده شده و از سوی دیگر زمان پارتها به ارساس شهرت پیدا نمودهاست. حمدالله مستوفی در کتاب نزهه القلوب مینویسد که پیش از سلطنت سلطان محمد خدابنده، این شهر را شریزا یا شهریاز میخواندند.
گفته میشود مغولان آن موقع در تبریز را پایتخت نموده بودند، برای گذراندن وقت و انجام امور شکار به سلطانیه میآمدند پس به دستور ارغونخان، آقاخان، فرزند هولاکوخان، چهارمین سلطان مغول، عملیات ساخت شهر سلطانیه در سال ۱۲۷۰ میلادی در مکان فعلی آغاز میشود.
هرچند این شهر بعد از مرگ الجایتو از رونق افتاد و دیگر پایتخت ایلخانان نماند اما گنبد سلطانیه به علت شگفتیهای معماری، همچنان نام این شهر را زنده نگه داشت.
گنبد عظیم سلطانیه به صورت یک هشت ضلعی بنا شده که گنبد آن به صورت نیمنمودهای به ارتفاع ۵۴ و قطر ۲۵ متر روی این هشت ضلعی روی قرار گرفتهاست. گنبد به علت استفاده از کاشیهای آبی رنگ، به مثل نگینی فیروزهای درآمدهاست.
هر کدام از اضلاع این هشت ضلعی را منارهای به تمام کردن میرساند. در وصف این منارهها خیلی گفته شدهاست. بعضی معتقدند که این منارهها برای پخش اذان در تمام سمتهای گنبد است و بعضی دیگر میگویند این منارهها، فدایی هستند و به محض وقوع زلزله فرو میریزند تا بنا صدمه نبیند.
بستر این بنا از طبقات فشرده شن و ماسه به عمق تقریبی ۸ تا ۱۰ متر تشکیل شده و از مقاومت خیلی خوبی برخوردار است. گفته میشود طی این سالها (حدود ۷۰۰ سال) این بنای ۱۶۰۰ تنی تنها حدود ۸ سانتیمتر نشست داشتهاست.
طبقه فوقانی و جدا از دهلیزهای داخلی گنبد سلطانیه، یکی از شاخصترین بخشهای آرمگاه است. این بخش بالکنهایی هشتگانه هستند که از ایوانها رو به بیرون شکل گرفتهاند و تزئینات زیبایی از کاشیکاری، مقرنس، تسمهکشی، گچکاری و تلفیقهایی از آجر و کاشی به همراه کتیبههای متعدد تشکیل شدهاند. این بالکنها چشماندازهای بینظیری دارند.
نورگیرهای خارقالعاده گنبد سلطانیه هر بینندهای را مبهوت مینماید. بعضی نورگیرهای این بنا را به ساعت آفتابی برای انجام امور مذهبی تشبیه نمودهاند.
گفته میشود که اگر نور از سوراخ گنبد اصلی بتابد زمان اذان ظهر است. نوری که از پنجرههای بزرگ میتابد ساعت را نشان میدهد و نور پنجرههای کوچک، حدود دقیقه را به نمایش میگذارد. بر همین پایه گفته میشود که هشت ضلعی بودند بنا هم به همین دلیل است.
بنا به روایتی گفته میشود که گنبد سلطانیه بر پایه طرحی از آرمگاه غازانخان که آن نیز از بنای آرمگاه سلطان سنجر الهام گرفته شده، ساختهشده است. با اینحال پلان آن آرامگاهها مربع اما گنبد سلطانیه هشتضلعی است. از سوی دیگر جنبههای ابتکاری در این بنا آن را به یکی از شاخصترین بناهای دوره اسلامی در جهان بدل نمودهاست.
همچنین گفته میشود که گنبد کلیسای سانتاماریا دلفیوره با تقلید از گنبد سلطانیه حدود صد سال بعد از آن ساخته شدهاست.
آرتور پوپ پژوهشگر بزرگ تاریخ ایران میگوید که گنبد سلطانیه به رغم حجم بزرگش سبک و با روح به نظر میرسد و مثل طاق آسمان مستحکم است. بارها و فشارها به درستی در نقاط نسبتاً معدودی تمرکز یافتهاند و هیچ مانعی برای آنکه حرکت هماهنگ و رو به عروج بنا را نماید یا مخدوش نماید وجود ندارد؛ از این رو بنا از لحاظ ساختار یک شاهکار است.
منبع: chn.ir
[ad_2]
منبع : بیتوته
آخرین دیدگاهها