[ad_1]
خوسف در ۳۶ کیلومتری غرب بیرجند مرکز خراسان جنوبی قرار دارد. جایی در حاشیه کویر که با دارا بودن بافت قدیمی، اثرهای تاریخی دیدنی و شرایط اقیلمی مناسب برای رویش گل نرگس به دیار گل های نرگس معروف است.
پیشینه تاریخی خوسف به پیش از اسلام می رسد و یکی از کهن ترین شهرهای خراسان جنوبی محسوب شده که در منبع های تاریخی از آن با نامهای خسف، خسب، خوسف یاد شده است.
وجود بافت قدیمی با اثرهای تاریخی از ویژگی های شاخص این شهر محسوب می گردد. این بافت به لحاظ جایگاه طبیعی و واقع شدن بر روی هسته مقاوم از زمین لرزه در امان مانده لذا یکی از سالمترین بافتهای تاریخی در منطقه به شمار می رود.
حمدالله مستوفی نخستین کسی است که در سال ۷۴۰ هجری در کتاب نزهه القلوب نام کنونی خوسف را آورده است و در خصوص آن چنین می گوید: خوسف شهر کوچکی است و چند موضع توابع دارد و آب آن از رودخانه باشد و دیها را آب از کاریز باشد و در آنجا همه نوع انتفاعی حاصل آید.
بافت قدیمی خوسف نیز که در طول حیات چند صد ساله خود فراز و نشیب های بسیاری را طی نموده از این امر مستثنی نبوده و در جریان شکل گیری و رشد خود خیلی از این عوامل متاثر شده است.
بافت قدیم خوسف با مساحتی در حدود ۲۰ هکتار تعداد بسیاری بناهای باارزش تاریخی و فرهنگی را در خود جای داده است. مساجد، آب انبارها، مدرسه، قلعه، خانه های علوی و مالکی و آرامگاه ابن حسام از جمله این بناهای ارزشمند هستند.
برای چه خوسف؟
در لغت نامه دهخدا نام خوسف (خوس اف و یا خودس اف) ریشه در زبان گرجی دارد. اینکه خوسف چه زمانی به این نام نامیده شد واقعا معلوم نیست ولی اساساً این منطقه را گرجی ها و قبل از ظهور اسلام بنیاد نهادند. و زیادتر از آنچه امروز مورد توجه قرار گرفته از دید اقتصادی و تجاری مورد توجه تجار و بازرگانان قرار داشت و از خوسف به عنوان یک کاروان سرای تجاری نام برده می شد.
آرامگاه ابن حسام خوسفی
آرامگاه ابن حسام خوسفی شاعر برجسته دوره صفوی با برگه هشت ضلعی با گنبدی شبیه کلاه فرنگی که در اصل نورگیر مقبره محسوب می گردد احداث شده است.
فضای ورودی آرامگاه دارای پله است که در نمای جنوبی ساختمان قرار گرفته و به لحاظ برگه مثل پیش طاقی بوده که سقف آن دارای برگه قوسی شکل به صورت سه بخشی نماید است.
در نمای خارجی مقبره در سه طرف نورگیر یا پنجره کارگذاشته شده که نور فضای داخلی را تامین می کنند و همچنین علاوه بر پنجره ها طاق نماهایی در نمای خارجی ساختمان موجود است که برگه کلی بنا از این طاق نماها نشأت می گیرد.
تاریخ در روستا
بافت تاریخی روستای خور مربوط به دوره صفوی نیز متاثر از شرایط اقلیمی و جغرافیایی محیط خود است. خانه های گلی، پوشش گنبدی، حیاط مرکزی، بادگیرها، اطاق های دور تا دور حیاط، هشتی ها و دهلیزها، دیوارهای قطور، حوض و باغچه وسط حیاط به صورت هماهنگ و یکنواخت از ویژگیهای معماری خانه های روستای خور هستند که مطابق با اقلیم منطقه بوجود آمده است. تراکم خانه ها و کوچه های پرپیچ و خم و همچنین بادگیرها از شاخصهای عمده روستای خور است.
در بافت خور بناهایی همچون قلعه، آب انبار، مسجد، حسینیه، حمام و خانه های قدیمی وجود دارد که اکثرا مربوط به دوره صفوی است.
مسجد جامع خوسف
مسجدجامع خوسف نیز مربوط به دوره قاجار دارای سردر ورودی بلند با طاق جناغی و تزئینات رسمی بندی، صحن، شبستان زمستانی به نامهای ملاعلی اکبر و حاج عبدالخالق، یک شبستان تابستانی و شبستان های مهتابی و خلیلان است.
ورودی بنا و شبستان های مهتابی و خلیلان در دوره های معاصر بازسازی شده اند و در جریان مرمت شبستان مسجد به بقایا و آثاری مربوط به دو دوره مختلف برخورد شد.
در مورد زمان ساخت این بنا در بین اهالی نامدار است که از مساجد مربوط به زمان حیات مبارک امام حسن مجتبی(ع) است ولی در این مسجد شواهدی برای تأیید این ادعا وجود ندارد. بنای موجود در دوره قاجار به فراخور نیاز مرمت و گسترش یافته ولی بر پایه گمانه زنیها زمان بنای اولیه مسجد مربوط به دوره های قبل از آن است.
مدرسه ابن حسام
این بنا از عناصر معماری ایران از قبیل سردر ورودی، دالان حیاط و اتاق ها… حیاط تشکیل شده است ورودی بنا با طاق کلیل است. نمای حاشیه خیابان مدرسه قاب بندی آجری و قاب های آجری اطراف پنجره ها می‌‌باشد نمای داخل حیاط نیز دارای قابها‌ی آجری تاریخ ساخت این بنا بر پایه لوح موجود در سردر بنا ۱۲۶۰ هـ.ق است. این بنا به دستور ملا علی اکبر خوسفی و با هزینه فردی به نام آقا محمد خان بنا شده است. این بنا در دوران پهلوی دچار تغییراتی شده است.
بافت تاریخی روستای ماژان
بافت تاریخی روستای ماژان یکی از بافتهای خیلی مهم شهر خوسف به شمار می‌رود که تا این زمان توانسته است از صدمه های ناشی از حوادث طبیعی و عوامل انسانی بدور بماند حفظ ارزش های معماری با استفاده از مصالح بومی و ارزش آن افزوده است. بافت تاریخی روستای ماژان به علت همگونی با طبیعت و آب و هوای منطقه سالیان بسیاری پا برجا مانده و هم حالا نظر هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌نماید.
منبع:همشهری
سیری در ایران
[ad_2]
منبع : بیتوته
آخرین دیدگاه‌ها