دیالیز درمانی جایگزین برای عملکرد کلیه است
دیالیز؛ امید به زندگی برای بیماران کلیوی
دیالیز درمانی برای افرادی است که کلیههایشان از کار افتاده است. دو نوع دیالیز وجود دارد، همودیالیز و دیالیز صفاقی، که هر دو عملکرد طبیعی کلیه را انجام میدهند و مواد زائد و مایعات اضافی را از خون فیلتر میکنند.
دیالیز مواد زائد و مایعات اضافی را از خون پاک مینماید
دیالیز چیست؟
دیالیز درمانی برای افرادی است که کلیههایشان از کار افتاده است. هنگامی که دچار نارسایی کلیه میشوید، کلیههای شما خون را به درستی فیلتر نمیکنند. در نتیجه، مواد زائد و سموم در جریان خون شما تجمع میکنند. دیالیز تکلیف کلیههای شما را انجام میدهد و مواد زائد و مایعات اضافی را از خون خارج مینماید.
چه کسانی به دیالیز نیاز دارند؟
افرادی که دچار نارسایی کلیه یا بیماری کلیوی مرحله انتهایی (ESRD) هستند شاید به دیالیز نیاز داشته باشند. صدمهها و شرایطی مثل فشار خون بالا، دیابت و لوپوس میتوانند به کلیهها صدمه رسانده و منجر به بیماری کلیوی شوند. بعضی از اشخاص بدون علت مشخص دچار مشکلات کلیوی میشوند. نارسایی کلیه میتواند یک بیماری طولانی زمان یا ناگهانی (حاد) بعد از یک بیماری یا صدمه شدید باشد. این نوع نارسایی کلیه شاید با بهبودی شما برطرف شود.
پنج مرحله بیماری کلیوی وجود دارد. در مرحله 5 بیماری کلیوی، ارائه دهندگان مواظبتهای بهداشتی شما را در مرحله انتهایی بیماری کلیوی (ESRD) یا نارسایی کلیه میدانند. در این مرحله، کلیهها حدود 10 تا 15 درصد عملکرد طبیعی خود را انجام میدهند. شاید برای زنده ماندن به دیالیز یا پیوند کلیه نیاز داشته باشید. بعضی از اشخاص در انتظار پیوند، دیالیز انجام میدهند.
کلیهها چه کاری انجام میدهند؟
کلیههای شما بخشی از سیستم ادراری شما هستند. این دو عضو لوبیایی شکل در هر طرف ستون فقرات شما، زیر دندههایتان قرار دارند. آنها سموم را از خون شما پاک نموده و خون فیلتر شده و غنی از مواد مقوی را به جریان خون باز میگردانند.
مواد زائد و آب اضافی ادرار را تشکیل میدهند که از کلیهها به مثانه منتقل میشود. کلیههای شما همچنین به تنظیم فشار خون شما کمک میکنند.
دو نوع اصلی دیالیز وجود دارد: همودیالیز و دیالیز صفاقی
انواع دیالیز چیست؟
دو روش برای انجام دیالیز وجود دارد:
• همودیالیز
• دیالیز صفاقی
همودیالیز چیست؟
در همودیالیز، دستگاه خون را از بدن شما خارج مینماید، آن را از یک دیالیزر (کلیه مصنوعی) فیلتر مینماید و خون پاکیزه شده را به بدن شما باز میگرداند. این فرآیند 3 تا 5 ساعته شاید سه بار در هفته در یک بیمارستان یا مرکز دیالیز انجام شود.
همچنین میتوانید همودیالیز را در خانه انجام دهید. شاید برای جلسات کوتاهتر هر جلسه، چهار تا هفت بار در هفته به درمانهای خانگی نیاز داشته باشید. میتوانید همودیالیز خانگی را در موقع خواب انجام دهید.
قبل از همودیالیز چه اتفاقی میافتد؟
قبل از آغاز همودیالیز، یک عمل جراحی کوچک برای دسترسی آسانتر به جریان خون انجام خواهید داد. شاید داشته باشید:
• فیستول شریانی-وریدی (AV فیستول): یک جراح یک شریان و رگ را در بازوی شما به هم متصل مینماید.
• پیوند شریانی-وریدی (AV پیوند): اگر شریان و رگ برای اتصال خیلی کوتاه باشند، جراح شما از یک پیوند (لوله نرم و توخالی) برای اتصال شریان و رگ استفاده خواهد نمود.
فیستولهای AV و پیوندها شریان و رگ متصل شده را بزرگتر میکنند که دسترسی به دیالیز را آسانتر مینماید. آنها همچنین به خون کمک میکنند تا سریعتر وارد و خارج بدن شما شود. اگر نیاز به دیالیز سریع باشد، پزشک شما شاید یک کاتتر (لوله نازک) را برای دسترسی موقت به یک رگ در گردن، قفسه سینه یا پای شما قرار دهد.
پزشک شما به شما آموزش میدهد که چطور از عفونت فیستول یا پیوند خود پیشگیری نمایید. این ارائه دهنده همچنین به شما نشان خواهد داد که چطور در صورت تمایل همودیالیز را در خانه انجام دهید.
در طول همودیالیز چه اتفاقی میافتد؟
در طول همودیالیز، دستگاه دیالیز:
1. خون را از یک سوزن در بازوی شما خارج مینماید.
2. خون را از فیلتر دیالیزر عبور میدهد که مواد زائد را به یک محلول دیالیز منتقل مینماید. این مایع پاککننده شامل آب، نمک و سایر افزودنیها است.
3. خون فیلتر شده را از راه یک سوزن دیگر در بازوی شما به بدن شما باز میگرداند.
4. فشار خون شما را برای تنظیم شتاب جریان خون در داخل و خارج بدن شما کنترل مینماید.
بعد از همودیالیز چه اتفاقی میافتد؟
بعضی از اشخاص در طول یا بلافاصله بعد از همودیالیز دچار فشار خون پایین میشوند. شاید احساس تهوع، سرگیجه یا ضعف نمایید. عوارض جانبی دیگر همودیالیز عبارتند از:
• درد قفسه سینه یا کمر
• سردرد
• خارش پوست
• گرفتگی عضلات
• سندرم پاهای بیقرار
دیالیز برای افرادی انجام میشود که کلیههایشان به طور کامل کار نمینماید
دیالیز صفاقی چیست؟
در دیالیز صفاقی، رگهای خونی کوچک داخل پوشش شکمی (صفاق) با کمک یک محلول دیالیز، خون را فیلتر میکنند. این محلول نوعی مایع پاککننده است که شامل آب، نمک و سایر افزودنیها است. دیالیز صفاقی در خانه انجام میشود. دو روش برای انجام این درمان وجود دارد:
• دیالیز صفاقی خودکار از دستگاهی به نام چرخنده استفاده مینماید.
• دیالیز صفاقی پیوسته سرپایی (CAPD) به صورت دستی انجام میشود.
قبل از دیالیز صفاقی چه اتفاقی میافتد؟
حدود سه هفته قبل از آغاز دیالیز صفاقی، یک عمل جراحی کوچک انجام خواهید داد. یک جراح یک لوله نرم و نازک (کاتتر) را از راه شکم شما و به داخل صفاق وارد مینماید. این کاتتر به طور دائمی در جای خود باقی میماند. یک ارائه دهنده مواظبتهای بهداشتی به شما آموزش میدهد که چطور دیالیز صفاقی را در خانه انجام دهید و از عفونت در محل کاتتر پیشگیری نمایید.
در طول دیالیز صفاقی چه اتفاقی میافتد؟
در طول دیالیز صفاقی، شما:
1. کاتتر را به یک شاخه لوله Y شکل وصل نمایید. این لوله به کیسهای متصل میشود که شامل محلول دیالیز است. محلول از راه لوله و کاتتر به داخل حفره صفاقی جریان مییابد.
2. بعد از حدود 10 دقیقه، هنگامی کیسه خالی شد، لوله و کاتتر را جدا نمایید.
3. کاتتر را ببندید.
4. در حالی که محلول دیالیز داخل حفره صفاقی مواد زائد و مایعات اضافی را از بدن جذب مینماید، فعالیتهای معمول خود را انجام دهید. این فرآیند میتواند 60 تا 90 دقیقه طول بکشد.
5. درپوش را از کاتتر بردارید و از شاخه دیگر لوله Y شکل برای تخلیه مایع به داخل یک کیسه پاکیزه و خالی استفاده نمایید.
6. این مراحل را تا چهار بار در روز تکرار نمایید. شما با محلول در شکم خود تمام شب میخوابید.
7. بعضی از اشخاص ترجیح میدهند دیالیز صفاقی را در شب انجام دهند. با دیالیز صفاقی خودکار، دستگاهی به نام چرخنده مایع را در موقع خواب وارد و خارج بدن مینماید.
بعد از دیالیز صفاقی چه اتفاقی میافتد؟
مایع موجود در شکم شما شاید سبب احساس نفخ یا پری شود. شاید احساس ناراحتی نمایید، اما این درمان دردناک نیست. هنگامی که شکم شما پر از مایع است، شاید زیادتر از حد معمول بیرون زده باشد.
دیالیز یک درمان طولانیزمان است
خطرات و عوارض
خطرات یا عوارض بالقوه همودیالیز چیست؟
• بعضی از اشخاص با فیستول یا پیوند AV مشکل دارند. شاید دچار عفونت، جریان خون ضعیف یا انسداد بافت اسکار یا لخته خون شوید.
• به ندرت، سوزن دیالیز از بازوی شما خارج میشود یا لوله از دستگاه خارج میشود، در طول دیالیز. سیستم تشخیص نشت خون، شما یا کارکنان پزشکی را از این مشکل آگاه مینماید. دستگاه موقتاً خاموش میشود تا کسی این مشکل را برطرف نماید. این سیستم از شما در برابر خونریزی محافظت مینماید.
خطرات یا عوارض بالقوه دیالیز صفاقی چیست؟
• بعضی از اشخاص دچار عفونتهای پوستی اطراف کاتتر میشوند. شما همچنین در معرض خطر پریتونیت، عفونتی که موقع ورود باکتریها از راه کاتتر به داخل شکم رخ میدهد، هستید. شاید تب، درد شکم، تهوع و استفراغ را تجربه نمایید.
• استفاده از کاتتر شکمی و پر کردن شکم خود با مایع میتواند با گذشت زمان عضلات شکم را ضعیف نماید. شاید دچار فتق شوید. این بیماری زمانی رخ میدهد که عضوی مثل روده کوچک از عضلات شکم بیرون میزند. شاید در نزدیکی ناف یا در ناحیه کشاله ران بین شکم و ران بالای خود یک برآمدگی احساس نمایید. پزشک شما میتواند فتق را با جراحی ترمیم نماید.
• در طول دیالیز صفاقی، بدن شما دکستروز، یک قند، را از محلول دیالیز جذب مینماید. با گذشت زمان، این قند اضافی میتواند منجر به افزایش وزن شود.
دیالیز میتواند در بیمارستان، درمانگاه یا حتی در خانه انجام شود
سوالات متداول در خصوص دیالیز
1. آیا دیالیز دردناک است؟
خود عمل دیالیز معمولاً دردناک نیست، اما شاید در محل ورود سوزن یا کاتتر احساس ناراحتی شود.
2. آیا میتوان با دیالیز زندگی عادی داشت؟
بله، با برنامهریزی مناسب و مواظبت از خود، اشخاص مبتلا به بیماری کلیوی میتوانند با دیالیز زندگی فعال و مستقلی داشته باشند.
3. آیا دیالیز درمان دائمی است؟
دیالیز یک درمان جایگزین برای کلیه است و تا زمانی که پیوند کلیه انجام شود یا موقعیت کلیه بهبود یابد ادامه مییابد.
4. آیا میتوان از دیالیز اجتناب نمود؟
در حال حاضر، دیالیز تنها گزینه درمانی برای بیماران مبتلا به نارسایی مزمن کلیه است. با این حال، با رعایت رژیم غذایی مناسب و کنترل بیماریهای زمینهای میتوان پیشرفت بیماری کلیوی را نماید نمود.
5. آیا میتوان در حین دیالیز سفر نمود؟
بله، با هماهنگی با پزشک و مرکز دیالیز، میتوان در حین دیالیز سفر نمود.
6. آیا دیالیز بر روی زندگی جنسی تأثیر میگذارد؟
دیالیز شاید بر میل جنسی و عملکرد جنسی تأثیر بگذارد، اما با مشورت با پزشک و روانشناس میتوان این مشکلات را مدیریت نمود.
7. چشمانداز (پیشآگهی) برای کسی که تحت دیالیز است چیست؟
شاید 10 تا 20 سال با دیالیز زندگی نمایید. چشمانداز بسته به سن، سلامت کلی، دلیل نارسایی کلیه و عوامل دیگر متفاوت است. اگر پیوند کلیه دریافت نمایید، میتوانید زمانی که کلیه جدید شما آغاز به کار نمود، دیالیز را متوقف نمایید.
8. آیا در حین دیالیز محدودیت فعالیتی خواهم داشت؟
بسیاری از افرادی که تحت دیالیز هستند همچنان زندگی فعالی دارند، کار میکنند، خانواده تشکیل میدهند و سفر میکنند. موقع سفر، ارائه دهنده مواظبتهای بهداشتی شما میتواند برای انجام دیالیز در یک مرکز در مکان جدید خود ترتیب دهد. اگر هر یک از انواع دیالیز خود را انجام میدهید، میتوانید کیسههای محلول دیالیز و دستگاه خانگی قابل حمل دیالیز (در صورت نیاز) را با خود ببرید. افرادی که از دیالیز صفاقی استفاده میکنند شاید نیاز به محدود کردن ورزش یا فعالیتهای فیزیکی ویژه داشته باشند زمانی که شکم پر از محلول دیالیز میشود. در غیر این صورت، ورزش معمولاً برای اشخاص تحت دیالیز خوب است. شما می بایست در مورد شرکت در فعالیتهای ویژه یا ورزشها از ارائه دهنده خود سوال نمایید.
9. چه زمانی می بایست با پزشک تماس بگیرید؟
اگر موارد زیر را تجربه کردید می بایست با ارائه دهنده مواظبتهای بهداشتی خود تماس بگیرید:
مشکل در ادرار کردن ، سرگیجه، غش، تشنگی غیرمعمول (کمآبی) یا سایر علائم فشار خون پایین ، تهوع و استفراغ ، علائم عفونت، مثل تب یا چرک کردن و قرمزی در محل فیستول AV یا کاتتر ، درد شدید شکم ، برآمدگی غیرمعمول در شکم یا کشاله ران (فتق)
سخن آخر
دیالیز درمانی نجاتبخش برای افرادی با نارسایی کلیه یا بیماری کلیوی مرحله انتهایی (ESRD) است. شاید به طور نامحدود یا فقط تا زمانی که بتوانید پیوند کلیه دریافت نمایید، تحت دیالیز بمانید. انواع مختلفی از دیالیز وجود دارد. بعضی از اشخاص ترجیح میدهند دیالیز را در خانه انجام دهند، در حالی که بعضی دیگر میخواهند به یک بیمارستان یا مرکز دیالیز مراجعه کنند. ارائه دهنده مواظبتهای بهداشتی شما میتواند گزینههای دیالیز را با شما بررسی نماید تا درمانی که برای شما خوبترین است را پیدا نماید.
آخرین دیدگاهها