آپراکسی؛ اختلال حرکتی که زندگی را دشوار می‌نماید

آپراکسی اختلالی حرکتی که در اثر صدمه به مغز ایجاد می‌شود

همه چیز در خصوص آپراکسی: علائم، علل و درمان

آپراکسی یک اختلال عصبی است که سبب می‌شود انجام بعضی حرکت های دشوار یا غیرممکن شود. این اتفاق حتی زمانی می‌افتد که عضلات شما سالم باشند و شما درک و تمایل به انجام این حرکت های را داشته باشید. آپراکسی به علت صدمه به مغز ایجاد می‌شود که مانع از شکل‌گیری و ارسال دستورالعمل‌های حرکتی به بدن می‌شود. این اختلال بسته به نوع آن، می‌تواند شما را به روش‌های مختلف تحت اثر قرار دهد.

دیسپراکسی

انواع خفیف‌تر آپراکسی، دیسپراکسی نامیده می‌شوند. این عارضه در دوران کودکی آغاز می‌شود و سبب ایجاد مشکل در حرکت و هماهنگی می‌شود. دیسپراکسی می‌تواند هم بر مهارت‌های حرکتی ظریف و هم درشت شما و همچنین بر تعادل و برنامه‌ریزی حرکتی‌تان تأثیر بگذارد. این امر شاید انجام کارهایی مثل دوچرخه‌سواری، نوشتن یا بستن بند کفش را برای فرد دشوار نماید. دیسپراکسی به شدت آپراکسی نیست، زیرا شما فقط بخشی از توانایی حرکتی خود را از دست می‌دهید. در آپراکسی، شما به طور کامل توانایی انجام حرکت های خاصی را از دست می‌دهید. همچنین شاید دیسپراکسی را با نام اختلال رشدی هماهنگی (DCD) بشنوید.

آپراکسی گفتار که بعضی وقت ها آپراکسی کلامی نیز نامیده می‌شود

انواع آپراکسی

آپراکسی انواع مختلفی دارد و هر کدام بر بدن شما به شکل متفاوتی اثر می‌گذارد.

آپراکسی گفتار

آپراکسی گفتار، که بعضی وقت ها آپراکسی کلامی نیز نامیده می‌شود، سبب می‌شود حرکت دادن لب و زبان برای شکل دادن واژه ها دشوار یا غیرممکن شود. این اتفاق حتی زمانی رخ می‌دهد که شما تمایل به صحبت کردن داشته باشید و عضلات دهان و زبان از دید فیزیکی قادر به شکل دادن واژه ها باشند. دو نوع آپراکسی گفتار وجود دارد: آپراکسی اکتسابی و آپراکسی گفتار دوران کودکی.

• آپراکسی اکتسابی گفتار : (همچنین به عنوان آپراکسی کلامی یا آپراکسی دهانی شناخته می‌شود) می‌تواند اشخاص در تمام سنین را تحت تأثیر قرار دهد، اگرچه معمولاً در بزرگسالان مشاهده می‌شود. این سبب می‌شود تا شما توانایی‌هایی را که برای صحبت کردن داشتید، از دست بدهید. زمانی که بزرگسالان را تحت اثر قرار می‌دهد، بعضی وقت ها به آن آپراکسی گفتار بزرگسالان نیز گفته می‌شود.

• آپراکسی گفتار دوران کودکی: این یک اختلال حرکتی گفتاری است که با آن متولد می‌شوید. این توانایی کودک در ایجاد صدا و واژه ها را تحت اثر قرار می‌دهد. این یک مشکل در عضلات نیست؛ بلکه به این علت اتفاق می‌افتد که مغز کودک در برنامه‌ریزی و هدایت حرکت های لب، فک و زبان خود با مشکل مواجه است. کودکانی که به این اختلال مبتلا هستند، بیشتر در درک گفتار خیلی خوبتر از بیان خود با واژه ها گفتاری عمل می‌کنند. اکثر کودکان مبتلا به آپراکسی گفتار دوران کودکی می‌توانند با درمان مناسب، به طور کامل بهبود یابند یا حداقل وضعیتشان به شکل قابل توجهی خوبتر شود.

آپراکسی دهانی (Oral Apraxia)

این اختلال بر حرکت های فک، لب، زبان و کام شما تأثیر می‌گذارد. علاوه بر مشکلات گفتاری، می‌تواند سبب ایجاد مشکل در خوردن و آشامیدن نیز بشود.

آپراکسی فکری (Ideational Apraxia)

در این عارضه، مغز شما نمی‌تواند برای انجام کارهای حرکتی که نیاز به چندین مرحله دارند، برنامه‌ریزی نماید. به عنوان مثال، مسواک زدن دندان‌ها.

آپراکسی ایدئوموتور (Ideomotor Apraxia)

این شایع‌ترین نوع آپراکسی است. هنگامی که به این نوع مبتلا هستید، قادر نیستید با دریافت دستورالعمل یا تقلید از شخص دیگری، حرکت های سر، بازو یا پاهای خود را انجام دهید. این شامل کارهایی مثل دست تکان دادن و استفاده از چکش می‌شود.

آپراکسی مفهومی (Conceptual Apraxia)

این نوع شبیه به آپراکسی ایدئوموتور است، اما جدی‌تر است زیرا مغز شما روش استفاده از ابزار را درک نمی‌نماید. برای مثال، شاید سعی نمایید از چکش به عنوان پیچ‌گوشتی یا از خودکار به عنوان چکش استفاده نمایید.

آپراکسی بوکوفاسیال (Buccofacial Apraxia)

این عارضه که با نام آپراکسی اوروفاسیال نیز شناخته می‌شود، سبب می‌شود شما نتوانید به طور ارادی حرکت های خاصی را با عضلات صورت خود انجام دهید. به عنوان مثال، شاید نتوانید لب‌هایتان را لیس بزنید یا چشمک بزنید.

 آپراکسی حرکت های چشم (Oculomotor Apraxia)

در این عارضه، به سختی می‌توانید چشمانتان را به سمتی که می‌خواهید حرکت دهید.

آپراکسی سازه‌ای (Constructional Apraxia)

هنگامی که به آپراکسی سازه‌ای مبتلا هستید، نمی‌توانید اشکال ساده را ترسیم یا کپی نمایید یا اجسام ساده بسازید.

آپراکسی حرکت های اندام (Limb-kinetic Apraxia)

در این عارضه، به سختی می‌توانید انگشت، بازو یا پای خود را به طور دقیق همانگونه که می‌خواهید حرکت دهید. برای مثال، شاید نتوانید دکمه‌های پیراهن خود را ببندید.

آپراکسی یک اختلال عصبی که سبب انجام حرکت های دشوار یا غیرممکن شود

علائم آپراکسی

علائم اصلی آپراکسی، ناتوانی در انجام حرکت های یا ژست‌های ارادی است، حتی زمانی که از دید فیزیکی توانایی و درک انجام آن‌ها را دارید. نوع حرکت و گروه‌های عضلانی تحت اثر قرار گرفته، به ناحیه صدمه دیده مغز بستگی دارد. بسته به نوع آپراکسی که دارید، علائم شاید شامل موارد زیر باشد:

• حرکت های صورت مثل سرفه کردن یا چشمک زدن

• حرکت های دقیق با انگشت، بازو یا پا

• استفاده از ابزار ویژه برای کارهای ویژه

• حرکت دادن چشم‌ها

• انجام کارهای پیچیده مثل مسواک زدن دندان‌ها یا بستن بند کفش

• تقلید حرکت های با سر، بازو یا پا

• برداشتن گام‌های کوچک

• کپی کردن نقاشی‌های ساده

آپراکسی گفتار می‌تواند بر روش صحبت کردن شما به روش‌های مختلف تأثیر بگذارد. علائم اولیه آپراکسی گفتار در کودکان شاید شامل موارد زیر باشد:

• خیلی کم غان و غون کردن (در نوزادان)

• تنوع کم در صداهایی که تولید می‌کنند

• حذف صداها در واژه ها، به خصوص در ابتدای واژه

• توانایی گفتن صحیح یک صدا یا واژه در بعضی مواقع و نه همیشه

• از دست دادن توانایی گفتن واژه‌ای که قبلاً یاد گرفته‌اند

• استفاده مکرر از روش‌های غیرکلامی ارتباط، مثل تکان دادن سر یا اشاره کردن

کودکان مبتلا به آپراکسی گفتار دوران کودکی بیشتر با سایر نقص‌های زبانی یا تفکر و حافظه همراه هستند که شاید علائمی مثل موارد زیر را به همراه داشته باشد:

• مشکل در جویدن و بلعیدن

• دست و پا چلفی

اگر به آپراکسی گفتار بزرگسالان مبتلا هستید، شاید:

• به آرامی صحبت نمایید.

• یک واژه را به جای واژه دیگر بگویید، مثل «آشپزخانه» به جای «مرغ»

• لب‌ها و زبان خود را زیاد حرکت دهید تا صداهای خاصی را ایجاد نمایید، فرآیندی به نام جستجو

• در مورد واژه ها یا عباراتی که بیشتر می‌گویید، مشکلی نداشته باشید، مثل «صبح بخیر»

در موارد جدی، توانایی ایجاد هر صدایی را از دست بدهید.

آپراکسی گفتار دوران کودکی یک اختلال حرکتی گفتاری است

چه عواملی سبب آپراکسی می‌شوند؟

آپراکسی زمانی اتفاق می‌افتد که بعضی از قسمت‌های مغز به درستی کار نکنند، به خصوص لوب آهیانه (Parietal Lobe). این مشکل می‌تواند ناشی از بعضی بیماری‌ها باشد، اما معمولاً به علت صدمه مغزی به مناطقی از مغز ایجاد می‌شود که شامل حافظه‌ی روش انجام کارهای آموخته شده هستند. آپراکسی همچنین می‌تواند ناشی از صدمه به سایر نواحی مغز باشد.

شرایطی که می‌توانند منجر به آپراکسی شوند عبارتند از: ضربه به سر، سکته مغزی، زوال عقل و تومور مغزی.

متخصصان هنوز دلیل دقیق آپراکسی گفتار دوران کودکی را درک نکرده‌اند. بعضی از دانشمندان بر این باورند که این مشکل ناشی از اختلال در ارسال سیگنال بین مغز و عضلاتی است که برای صحبت کردن استفاده می‌شوند. 

تحقیقات در حال انجام بر روی این موضوع متمرکز است که آیا می‌توان ناهنجاری‌های مغزی را که سبب آپراکسی گفتار می‌شوند، شناسایی نمود. تحقیقات دیگر در پی علل ژنتیکی این نوع آپراکسی هستند. بعضی از مطالعات نیز در تلاشند تا به طور دقیق مشخص کنند که کدام قسمت‌های مغز با این اختلال مرتبط هستند.

تشخیص آپراکسی

تشخیص آپراکسی شاید شامل موارد زیر باشد:

• ارزیابی توسط پزشک: پزشک از شما می‌خواهد کارهای آشنایی را که یاد گرفته‌اید انجام دهید، مثل مسواک زدن دندان‌ها یا بریدن یک شکل ویژه. ارزیابی همچنین شامل معاینه فیزیکی برای بررسی این است که آیا علائم شما ناشی از مشکلات عضلانی یا مفصلی هستند، می‌شود. پزشک شما شاید با اعضای خانواده شما نیز صحبت نماید تا بداند که شما تا چه حد قادر به انجام فعالیت‌های روزانه‌ی عادی خود هستید.

• آزمون‌های عملکرد مغز: پزشک شما شاید از آزمون‌های نوروسایکولوژیک برای بررسی عملکرد مغز در زمینه‌هایی مثل حل مسئله، حافظه، زبان، توجه و پردازش اطلاعات استفاده نماید.

• آزمون‌های تصویربرداری: اگر پزشک شما معتقد باشد که آپراکسی شما ناشی از صدمه مغزی است، شاید برای یافتن وسعت و محل صدمه، تحت اسکن‌های تصویربرداری مثل سی‌تی‌اسکن یا ام‌آرآی قرار بگیرید.

پزشک شما شاید در پی علائم دیگری نیز بگردد. برای مثال، آن‌ها شاید ضعف عضلانی یا مشکلات درک زبان را بررسی کنند. این کار به آن‌ها کمک می‌نماید تا تشخیص دهند که آیا شاید شما به جای آپراکسی، به بیماری دیگری مبتلا باشید.

تشخیص آپراکسی گفتار دوران کودکی

برای تشخیص آپراکسی گفتار دوران کودکی، هیچ آزمایش یا روش واحدی وجود ندارد. تشخیص این عارضه به علت اختلاف نظر متخصصان صدمه‌شناسی گفتار و زبان در مورد علائمی که نشان‌دهنده‌ی این موقعیت هستند، پیچیده است. با این حال، اکثر متخصصان در پی چندین نشانه رایج هستند. آنها شاید توانایی فرزند شما را در تکرار چندباره یک واژه ارزیابی کنند. یا شاید ببینند که آیا فرزند شما می‌تواند فهرستی از واژه ها را که به تدریج دشوارتر می‌شوند، مثل «بازی، بازیگوش، بازیگوشانه» را بخواند.

یک متخصص صدمه‌شناسی گفتار و زبان شاید با فرزند شما تعامل داشته باشد تا مشخص نماید که او قادر به ساختن و درک کدام صداها، هجاها و واژه ها است. همچنین صدمه‌شناس، دهان، زبان و صورت کودک شما را از دید هرگونه مشکل ساختاری که شاید سبب ایجاد علائم شود، معاینه خواهد نمود.

به طور معمول، تشخیص آپراکسی قبل از دومین سالگرد تولد کودک امکان‌پذیر نیست. قبل از این زمان، اکثر کودکان قادر به درک یا انجام وظایفی که برای تعیین ابتلا به آپراکسی ضروری است، نیستند.

علائم اصلی آپراکسی ناتوانی در انجام حرکت های یا ژست‌های ارادی است

درمان آپراکسی

هیچ درمان قطعی برای آپراکسی وجود ندارد، اما می‌توان آن را با کمک فیزیوتراپی، گفتاردرمانی و/یا کاردرمانی کنترل نمود. این درمان‌ها می‌توانند علائم شما را بهبود بخشیده و زندگی با آپراکسی را آسان‌تر کنند. اگر آپراکسی شما ناشی از بیماری دیگری باشد، برای آن بیماری تحت درمان قرار خواهید گرفت. در بعضی موارد از آپراکسی اکتسابی، این عارضه به خودی خود برطرف می‌شود.

اما این مورد در مورد آپراکسی گفتار دوران کودکی صادق نیست، که بدون گفتاردرمانی بهبود نمی‌یابد. اکثر کودکان مبتلا به آپراکسی گفتار از دیدن یک گفتاردرمانگر سه تا پنج بار در هفته بهره‌مند می‌شوند. فرزند شما همچنین شاید با شما برای تمرین مهارت‌هایی که در حال توسعه است، همکاری نماید. برای دستیابی به خوبترین نتایج، درمان می بایست برای رفع نیازهای ویژه فرزندتان طراحی شود. 

هدف از درمان برای آپراکسی گفتار دوران کودکی، بهبود هماهنگی گفتار است. فعالیت‌های گفتاردرمانی برای درمان آپراکسی شاید شامل موارد زیر باشد:

• تمرین مکرر شکل‌گیری و تلفظ صداها و واژه ها

• تمرین اتصال صداها برای ایجاد گفتار

• کار با ریتم یا ملودی

• استفاده از روش‌های چندحسی، مثل تماشای خود در آینه موقع تلاش برای شکل‌گیری واژه ها یا لمس صورت موقع صحبت کردن

اگر آپراکسی گفتار فرزندتان جدی است، او همچنین می‌تواند روش‌های جایگزین برای برقراری ارتباط مثل نوشتن، نقاشی یا اشاره کردن را بیاموزد. گزینه دیگر استفاده از وسایل الکترونیکی کمکی، از جمله کامپیوتر‌هایی است که می‌توانند واژه ها و جملات را تولید کنند.

بسیاری از درمانگران بر این باورند که زبان اشاره برای کودکانی که در برقراری ارتباط مشکل دارند، سودمند است. آنها بیشتر توصیه می‌کنند که کودکان سعی کنند کلماتی را که امضا می‌کنند، بگویند تا به تمرین حرکت های دهان خود کمک کنند. اشخاص مبتلا به موارد جدی‌تر از آپراکسی اکتسابی نیز شاید از زبان اشاره یا کامپیوتر بهره‌مند شوند.

تحقیقات خیلی کمی در مورد اثربخشی درمان‌های مختلف برای آپراکسی گفتار دوران کودکی انجام شده است. این موضوع شاید تا حدودی به علت اختلاف نظر بین متخصصان در مورد اینکه کدام علائم می بایست منجر به تشخیص آپراکسی شود، باشد.

هیچ درمان قطعی برای آپراکسی وجود ندارد

سوالات متداول در خصوص آپراکسی

1. احتمال بهبودی فرد مبتلا به آپراکسی چقدر است؟

با کمک درمان، بعضی از اشخاص به طور قابل توجهی خوبتر می‌شوند. بعضی دیگر شاید پیشرفت بسیاری نداشته باشند یا حتی بدتر شوند. همه چیز به فرد، شدت آپراکسی او و دلیل آن بستگی دارد.

2. شایع‌ترین دلیل آپراکسی گفتار چیست؟

آپراکسی گفتار دوران کودکی (CAS) شاید ناشی از ژنتیک یا صدمه مغزی ناشی از شرایطی مثل سکته مغزی دوران کودکی، صرع یا عفونت باشد. متاسفانه، دلیل CAS در اکثر کودکان ناشناخته است. در بزرگسالان، آپراکسی گفتار معمولا ناشی از صدمه مغزی است. با این حال، CAS می‌تواند به علت یک بیماری مزمن، تا بزرگسالی ادامه پیدا نماید.

3. آیا میتوان از آپراکسی پیشگیری نمود؟

هیچ راهی برای پیشگیری از آپراکسی که ناشی از صدمه مغزی است وجود ندارد. با این حال، اگر سابقه خانوادگی آپراکسی دارید، قادر هستید با صحبت با پزشک خود در مورد خطر ابتلا به این بیماری و انجام اقدامات پیشگیرانه برای کم شدن خطر سکته مغزی یا ضربه مغزی، اقداماتی را انجام دهید.

نتیجه‌گیری

آپراکسی وضعیتی است که در آن فرد در انجام حرکت های خاصی با مشکل مواجه می‌شود. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که صدمه به مغز مانع از ارسال دستورالعمل‌های صحیح به بدن می‌شود. انواع مختلف آپراکسی بر اشخاص به روش‌های متفاوتی تأثیر می‌گذارد. هیچ درمان قطعی برای آپراکسی وجود ندارد، اما فیزیوتراپی، گفتاردرمانی و کاردرمانی می‌توانند علائم را بهبود بخشیده و زندگی با این عارضه را آسان‌تر کنند.

منبع : بیتوته